Đường đi Camino de Santiago là một mạng lưới những con đường hành hương dẫn về thành phố  Santiago de Compostela ở miền Tây Bắc của Tây Ban Nha, nơi mà Hội Thánh Công Giáo tin có ngôi mộ của thánh Tông Đồ Gia Cô Bê. Đây là một trong 3 nơi hành hương lớn nhất của KiTô Giáo (Roma/Vatican, Jerusalem và Santiago). Ngày nay, ngoài ý nghĩa tôn giáo, rất nhiều người đi Camino để: 1/ Tĩnh Tâm, tìm lại chính mình, củng cố đức tin qua thử thách cá nhân trên con đường dài, với chặng đường dài nhất đến 800 cây số và ngắn nhất 100 cây số - 2/ Cảm tạ Chúa sau một biến cố quan trọng trong cuộc đời mà mình đã vượt qua - 3/ Hoặc đơn giản là một trải nghiệm thiên nhiên, vui chơi với bạn bè theo kiểu du lịch ba lô. 

Mời quý bạn đọc bài "Chuyến Hành Hương Santiago de Compostela" của thân hữu Nguyễn Viết Kim, Ph.D, vừa song hành, đồng hành với người bạn đời của mình trong chuyến đi vào tháng 10, 2025 vừa qua.

BBT Hội Ái Hữu YKH Hải Ngoại trân trọng sự chia sẻ niềm vui và hãnh diện anh chị đã đi bộ 100 cây số với ba lô trên vai và niềm tin yêu trong lòng. Thân mến chúc anh chị có những ngày hạnh phúc trong mùa lễ Giáng Sinh sắp tới."

CHUYẾN HÀNH HƯƠNG SANTIAGO DE COMPOSTELA

Cách đây khoảng 2 năm, chúng tôi dự một chuyến du lịch bằng du thuyền khởi hành từ Southampton gần Luân Đôn, qua eo biển giữa lục địa Âu Châu và Anh quốc ; ghé Bỉ Quốc, Pháp Quốc, thăm Normandy, Tây Ban Nha phía Đại Tây Dương, và kết thúc tại thủ đô của Bồ Đào Nha, Lisbon không xa Fatima.

Nhờ đó chúng tôi mới biết Santiago de Compostela.

Thăm thành phố này, nhận thấy dấu hiệu con sò, rất đông người thuộc nhiều lớp tuổi khi về đến nhà thờ chính tòa, chụp hình và khoan khoái tụ tập rất đông tại quảng trường đó, chúng tôi ngạc nhiên và sự tò mò làm chúng tôi tìm hiểu thêm. Qua phim ảnh The Way (2010) với Martin Sheen trong vai chính đưa một cái nhìn của người Mỹ đối với con đường văn hóa Âu Châu này (european cultural path). Cần nói thêm là gia đình Martin Sheen xuất xứ từ vùng nầy nên ông mới có ý định quay cuốn phim. Bẵng đi một thời gian thì có sự nhắc nhở từ cơ quan tổ chức du lịch, năm nay là năm thánh (Jubilee 2025) nên chúng tôi muốn tham dự, mua vé máy bay và nhờ cơ quan phụ trách du lịch nầy lo liệu chỗ ăn ở các nơi sẽ đi qua trong hành trình dự định này

Chúng tôi quyết định mua vé máy bay, bây giờ là sau nghỉ hè, các trường từ tiểu học đến đại học đều đã hoạt động cho niên khoá mới, vì thế giá vé hạ hơn mùa hè đôi chút. Không có chuyến bay thẳng và chuyến đi khá phức tạp vì khởi hành từ Orange County (SNA) bay về trụ sở chính của American Airlines tại Dallas (DFW), sau đó ghé Dublin (DUB) thủ đô của Ái Nhĩ Lan (Ireland) rồi mới tới phi trường SCQ tức là Santiago de Compostela.

Lượt về cũng phải bay qua Barcelona (BCN), sau đó ghé Dallas (DFW) trước khi hạ cánh tại Orange County (SNA).

Đoạn đường chúng tôi định đi có tên là Camino Frances bắt đầu từ dưới chân núi Pyrenees bên Pháp có khoảng cách khoảng 800 miles, cần cả hai, ba tháng lữ hành. Chúng tôi chỉ đi đoạn cuối Sarria to Santiago, khoảng hơn 100 miles và dự định khoảng 8,9 ngày lữ hành.

Chúng tôi đắt đầu từ thành phố Sarria, cách thành phố kế tiếp Portomarin khoảng 12.5 miles, ngày thứ hai đi khoảng 8,5 miles tới Ventas để Naron. Ngày thứ ba đi khoảng 7 miles tới Palas để Rei. Ngày thứ tư sẽ tới Melide với khoảng cách 9 miles. Ngày thứ năm đi khoảng 8.5 miles để tới Arzua. Ngày thứ sáu sẽ đi dài hơn, khoảng 12 miles để tới O Predrouzo. Ngày thứ bẩy có khoảng cách tương tự để tới đích là thành phố Santiago de Compostela.

Khởi hành từ sân bay địa phương SNA lúc giữa trưa ngày chủ nhật, chiều hôm sau thứ hai lúc 4 giờ mới tới nơi (giờ địa phương) Santiago de Compostela. Như thoả thuận có taxi đón và đưa chúng tôi về thành phố Sarria, hơi khôi hai là sẽ đi bộ băng rừng ngược lại đây sau một tuần.

Nhập gia tùy tục, nhập giang tùy khúc, In Roma act like Romans, sau khi lấy phòng đặt sẵn như quy định (tại mỗi tỉnh sẽ đi qua), chúng tôi xuống phố và ăn tối như người địa phương, quên là người Tây Ban Nha ăn tối trễ, khoảng gần 9 giờ mới đông đúc. Thành ra tụi này vào một hiệu có tiếng lúc 7:30 tối tại khu công viên song chưa đông lắm. Không như ở Ý mà chúng tôi viếng thăm một tháng sau đó, người dân địa phương cũng uống rượu vang nhưng không đương nhiên như người Ý là cơm là có rượu vang. Dạo phố về lại khách sạn và chuẩn bị cho ngày mai, khởi đầu một chuyến hành trình cần sự kiên nhẫn, thể chất khỏe mạnh, tinh thần kiên tâm. Ngồi soạn valises, lấy ra các thứ cần thiết, quần áo phải nhiều lớp để giữ ấm và sẽ cởi ra từ từ khi di hành, khi nhiệt độ cao chung quanh và cơ thể thích ứng. Trước khi đi ngủ chuẩn bị valises để sáng sớm đem xuống phòng tiếp tân, có xe chuyên chở đến khách sạn ở tỉnh sắp đến. Tổng quát là đem valises xuống nhà lúc 7 giờ, sau đó ăn sáng và khởi hành. Đây là một chuyến đi uyển chuyển và tự túc, song khởi hành lúc đông người sẽ thấy an tâm hơn, sớm qua thì lẻ loi trời còn tôi, muộn qua thì thời gian di hành ít đi cho đến khi nắng lên sẽ mau mệt.

Không có kinh nghiệm nên tôi đã mắc phải những lỗi lầm sơ đẳng và căn bản, trước nhất là ăn sáng no nê, thứ hai là backpack đem những món đồ không cần thiết. Khoảng 3 tiếng sau là có những hậu quả, phải tìm chỗ đi vệ sinh và mọi thứ đem theo ngày càng như nặng hơn, Đa số các hàng quán dọc đường mở cửa lúc 10 giờ thành ra mong là mau đến cho nghỉ đã mở cửa, nhiều chỗ nhỏ nên không nhận thẻ tín dụng và chỉ dùng tiền mặt (tôi sơ ý không đổi tiền trước, lúc cần thì các ATM có trở ngại hai ngày đầu có lẽ vì thành phố nhỏ nên hơi gặp trở ngại lúc giao thương).

Rời khách sạn cùng với đoàn di hành, mới đầu khoảng 10 người, dần dần từ các khách sạn khác và các lữ quán (auberges) đổ ra nên đoàn người tăng số lượng lên dần. Trời còn mờ sương, vừa đi vừa ngắm cảnh, chào hỏi nhau và một lát sau tùy theo tốc độ di hành, đám đông trải dài ra không tụ tập nhiều như lúc khởi đầu. Đến khoảng trưa thì tôi không đeo nổi backpack cá nhân, KimOanh phải giúp, nhiều người hỏi thăm và muốn phụ giúp, sau cùng thì có một người nhất định mang giúp cả 2 backpacks vì ái ngại cho tụi này. Đoạn đường hôm nay khá dài (khoảng trên 12 miles), còn khoảng gần 3 miles cuối thì tụi nầy tạm biệt ân nhân (không biết có dịp gặp lại trên đường đi hay không) và gọi taxi để đưa đến thành phố Portomarin. Thành phố đẹp, nằm trên sườn đồi, có lần bị lụt vì nước dâng cao và con đê thuỷ điện không chứa nổi dung tích nước mưa, nay đã được tu bổ lại trong khu trung tâm thành phố. Vào thành phố chơi sau khi nghỉ ngơi tại khách sạn, tụi này biết là mỗi chiều có lễ 7 giờ và các người hành hương tham dự rất đông, được chúc phúc và nâng cao tinh thần qua bài giảng. Vào siêu thị mua sắm như người địa phương, có chai rượu vang và các phần ăn nhiều rau, tụi nầy ngồi ở phòng khách trên lầu cao ngắm nhìn hoàng hôn nhớ đến Đà Lạt. Sau đó về phòng riêng chuẩn bị cho ngày hôm sau.

Buổi sáng rời thành phố, sương mù con trải dài, nhớ đến Đà Lạt, trên đồi nhìn xuống con đường di hành thấy sẽ vất vả lúc đầu, vì xuống thung lũng rồi sẽ vượt lên đỉnh đồi như bản đồ cho biết chi tiết. Hôm nay có gậy chống, không đeo gì cả, ăn uống vừa đủ và sau 2 tiếng lên đến đỉnh đồi thì thấm thía câu của Võ Bị Đà Lạt: tự thắng để chỉ huy, ở đây là tinh thần vươn lên để tự thắng mình và chỉ huy mình thẳng bước. Tốc độ khá đều đặn khoảng gần một mile rưỡi mỗi giờ. Khi ngồi nghỉ lúc xế trưa sau 6 tiếng lội bộ trong rừng, coi lại lời chỉ dẫn mới biết chính là điểm hẹn để taxi đến đón đưa vào một nhà nghỉ trong một nông trại xa thành phố (Monterroso). Cảm giác rất đặc biệt khi vào một căn nhà rộng có một restaurant (closed) ở đó, sân chơi rất rộng, có hoa quả và chỉ có 6 phòng. Sau khi điện thoại thì người chủ tới tiếp chuyện từ tư gia gần đó và từ giã. Tụi này đi bộ khu lân cận và biết là nếu muốn ăn tối thì phải di chuyển bằng taxi khá xa mới có tiệm ăn, trong tinh thần tự lực tự cường, vào phòng ăn và nhà bếp có chai rượu vang, bánh mì, lò nướng bánh mì, bèn tự chuẩn bị một bữa cơm tối có rượu, bánh mì, hoa quả, dầu olive. Sau đó coi như mình là chủ của tòa nhà di chuyến thăm thú rồi đi ngủ chuẩn bị cho ngày mai. Khu này không dùng máy điều hoà, chỉ có lò sưởi kiểu cổ điển. tụi này chìm vào giấc ngủ giữa đồng quê của Bắc Tây Ban Nha.

Hôm nay là ngày thứ ba của cuộc hành trình, khoảng cách cũng vừa phải, chỉ có 7 miles tức là 12 cây số. tài liệu cho biết sẽ nghỉ tại một lữ quán ngay sát con đường di hành, phải đi bộ vào thành phố có thức ăn rất ngon nổi tiếng về mực. Buổi sáng tự làm cà phê, ăn sáng qua loa , taxi đưa từ nông trại ra đoạn đường rừng của hành trình, họ cũng đưa valises tới lữ quán sẽ nghỉ đêm nay.  Đã quen với hành trình nên hôm nay lên  xuống đồi dốc xuống  thoải mái, tuy nhiên phải cẩn thận vì đường đá hơi trơn nhất là lúc xuống dốc. Khởi hành lúc 8 giờ và sau hơn 5 tiếng đi bộ băng rừng, theo tài liệu và bản đồ thì hôm nay có nhiều đoạn đường phải leo dốc rồi xuống đồi, có một đoạn gay cấn là lên dốc với độ cao cách biệt 335 thước đến đỉnh của Sierra để Lingode cao 625 thước trên mặt biển, sau đó đường đi thoai thoải và nơi đến Palas de Rei có cao độ 570 thước, cơ thể đã theo như nguyên tắc thiên nhiên: chấp nhận, phù hợp, thích ứng (accept, adjust, adapt) nên dọc đường tai thì nghe nhạc hay các bài báo, mắt ngắm nhìn phong cảnh, gần cuối ngày thì không còn nhiều suy nghĩ trong đầu óc, chỉ thơ thới hân hoàn cất bước như trong bài hát Con Đường Vui:  

Đoàn người tưng bừng về trong sương gió

Hồn như đám mây trắng lững lờ

Giang hồ không bờ không bến

Đẹp như kiếp Bô - Ê - Miên

Lữ quán là một dãy nhà tiền chế đủ tiện nghi, xây cất bằng gỗ, với phòng ăn riêng biệt ở một tòa nhà khác cũng dành cho văn phòng và tiếp tân. Sau khi nghỉ ngơi một chút, thông tin cho biết có một hiệu ăn nổi tiếng phải dành chỗ trước, tụi này tà tà thả bộ vào phố cách lữ quán độ một dặm, may mắn là lúc 5,6 giờ  là khoảng vừa sau cơm trưa và 8,9 giờ mới đến bữa ăn tối nên chỉ phải chờ độ 20 phút là có chỗ ngồi ngoài bar, được thưởng thức một bữa cơm đặc biệt thật ngon. Trên đường về là một ngôi thánh đường cổ, trong lúc ngồi chờ lễ 7 giờ như mọi ngày thì làm quen với những người đồng hành từ nhiều quốc gia, đa số trẻ hơn tụi này.

Thấm thoát đã đến ngày thứ tư của cuộc hành trình, thông tin chỉ dẫn cho biết đoạn đường hôm nầy hiểm trở nhiều đoạn, cảnh đẹp nhưng đường khúc khuỷu, còn sơ khai không được tu bổ nhiều, cũng là nơi hai cuộc hành trình Camino Frances và Camino Primitivo nhập lại và mọi người cùng hướng đến đích The Tomb of the Holy Apostle tại Santiago de Compostela.  

Gặp nhiều người hơn trên đường đi, đặc biệt có nhiều người trẻ tuổi và trung niên từ Á Châu, Nam Mỹ thêm vào với các quốc gia trong Liên Hiệp Âu Châu (tham dự đoạn đường văn hoá châu âu: european cultural path). Hôm nay nghe thêm bài giảng của linh mục Phuơng Đình Toại và linh mục Cao Gia An, một vị nói nhiều về tâm lý trong đời sống thường nhật (đối phó ra sao với đau khổ) và một vị nói về thần học (tin đạo vì cầu gì được nấy và hết tin khi không toại nguyện). Cả hai vị đều đưa ra những điều rất thú vị để suy tư học hỏi, mắt vẫn ngắm nhìn cảnh sắc thiên nhiên, phải cẩn thận vì đường đi khá gập ghềnh song đoạn dường như ngắn đi rất nhiều. Một món ăn đặc biệt được trân trọng giới thiệu như đặc sản của nơi đây: Melide Octopus A Feira, a dish made with boiled octopus and seasoned with olive oil, paprika and salt. Traditioal pastries, Arzua cheeses, Arzua honey. Quả thật là thể chất được vững mạnh hơn sau vài ngày, trước khi đi tụi này mỗi ngày ra Huntington Beach đi khoảng 2 tiếng với khoảng cách hơn 5 miles (song song trên cát từ Brookhurst đến main Street), nhờ vậy có chút thể lực song khi đụng chạm thực tế cũng cần thêm nghị lực mới từ từ vượt qua những thách đố của thể chất nhất là những ngày đầu, qua những đoạn leo dốc và vào cuối ngày.

Cuộc hành hương bằng đường bộ bắt đầu vào giai đoạn thứ hai, mọi sự trở nên dễ dàng và quen thuộc (routines), dậy sớm khoảng 6 giờ, chuẩn bị valises, đem xuống phòng tiếp tân, đi ăn sáng, lên lại phòng kiểm soát lại trang bị đem theo, trời mới hừng đông là rời khách sạn nhập vào đoàn người lữ hành, tiếng đầu còn mờ sương, hai tiếng sau trời lên cao, bắt đầu thấm mệt, cần chỗ dừng chân, uống ly cà phê, trước khi bắt đầu buổi chiều, giai đoạn cuối cam go trong ngày chuẩn bị vào thành phố. Lấy khách sạn, có valises, thay quần áo, nghỉ ngơi, vào phố hòa đồng với dân địa phương, ngồi hàng quán uống rượu, cà phê ăn nhấm nháp bánh ngọt, nhìn dân chúng bát phố, dự lễ 7 giờ, mua thức ăn về ăn tối có chút rượu vang, nghe nhạc, trả lời thư tín, liên lạc điện tử, rồi thiếp ngủ đi khoảng 10 giờ chuẩn bị cho ngày hôm sau. các thành phố đi qua dần dần ra khỏi miền thôn dã với tiếng gà gáy buổi sáng, bắt đầu vào các thành phố đông dân cư, nhộn nhịp hơn.

Ngày thứ năm sẽ đi từ Melide tới Azua, tại đây sẽ có đoàn Camino del Norte nhập vào, trong khi Camino Primitivo đã nhập vào từ Melide. cuộc di hành đã đi được một nửa từ đây. Một truyền thống cho các người hành hương và du khách là dùng món Galician Octopus và Ribeiro Wine. Đoạn đường chỉ có 8 dặm rưỡi và qua nhiều con suối róc rách. Mới 2 giờ chiều chúng tôi đã tới nói, trời âm u và nhiệt đó thấp hơn mấy hôm trước. Sau khi nghỉ ngơi chúng tôi mặc thêm áo ấm và thăm thành phố như mỗi lần đến một nơi lạ, sau đó mua thức ăn và rượu vang về phòng ăn, ngồi viết vài dòng trong nhật ký, thư từ cho bạn hữu rồi đi ngủ khoảng 10 giờ tối.

Ngày thứ sáu đi từ Arzua đến O Pedrouzo khoảng cách dài hơn hôm trước, khoảng 12 dặm, trời lại lất phất mưa, vì vậy phải trang bị thêm áo mưa, coi lại gậy chống vì đường sẽ trơn trượt, tốc độ đi chuyển phải chậm hơn, mỗi bước đi phải có điểm tựa mới dám tiến tới, rất sợ bị mất thăng bằng và ngã. Thông tin trên bản đồ cho biết là đường tương đối bằng phẳng qua những cánh rừng thưa và đồng cỏ nuôi súc vật. Gần 4 giờ mới tới thành phố, cơn mưa nặng hạt hơn nên khi vào khách sạn phải lo liệu để thay quần áo khô ráo, uống thuốc cảm phòng ngừa, rửa giày chờ hết bùn. Thành phố đặc biệt có nhiều giáo đường cổ kính tại trung tâm. Chúng tôi thăm 2 ngôi nhà thờ, vào siêu thị mua sắm, rồi quay về khách sạn tìm chỗ dùng cơm chiều. Để thay đổi, chúng tôi ăn tiệm Ý món pizza cùng uống rượu Tây Ban Nha. Về đến khách sạn là lên giường ngay và thấy có vẻ bị cảm, húng hắng ho. Hôm nay là chủ nhật nên mọi sinh hoạt rất giới hạn và chúng tôi thích ứng với tình thế.

Thông thường mỗi ngày vào đúng ngọ 12 giờ trưa có một Lễ Công Giáo cho các người hành hương, tham dự vào chuyến di hành, thuộc mọi tôn giáo, đức tin. Lễ này Pilgrim's Mass sẽ được cử hành tại nhà thờ chính tòa Santiago de Compostela Cathedral, chỗ ngồi giới hạn khoảng vài trăm, số tham dự cả ngàn, chỉ còn chỗ đứng. Khoảng trước 11 giờ là phải xếp hàng thì mới vào được để dự lễ và may mắn thì còn hàng ghế có chỗ ngồi.

KimOanh muốn dự lễ này, khoảng cách từ O Predouzo tới Santiago để Compostela là 12 miles, cần ít nhất 7 tiếng để di hành, vì vậy tụi nầy tìm giải pháp là rời khách sạn lúc 7 giờ, đi taxi khoảng 5 miles rồi xuống đi bộ để có thể đến nỗi kịp giờ dự lễ.

Đây là lần thứ hai dùng taxi, lần đầu là vào ngày đầu vào đoạn cuối của đoạn đường 14 miles, không đủ sức nữa, và bây giờ đoạn đầu của ngày cuối phải rút ngắn quãng đường đi bộ cho đến nơi lúc 11 giờ sáng, kip dự lễ giữa trưa.

Người hơi gây sốt song với niềm tin, ý chí đáp lại sự thách đố của thể chất, bắt đầu 6 miles cuối của cuộc hành trình. Càng đi càng thấy khoẻ hơn, cảm thấy hãnh diện là mình tự thắng được chính mình trong cuộc thử thách này. Đến nơi kịp sắp hàng song là đoạn cuối của một hàng thật dài, chỉ còn chỗ đứng trong thánh đường song lòng rộn ràng tin là cuộc đời là một hành trình dù bao thăng trầm song vẫn có thể đến đích với sự chuẩn bị chu đáo, kiện tâm trì chí, niềm tin mãnh liệt và sự may mắn.

Sau khi dự lễ, đặc biệt nhất là bình hương thật lớn được quả lắc đong đưa theo chiều ngang nhà thờ mùi hương ngào ngạt (trong các lễ trọng ở giáo đường, vị linh mục chủ lễ cắm bình hương nhỏ đi quanh bàn thánh và lắc với mùi hương tỏa ra) trong tiếng thánh ca làm lòng mình dịu xuống tự hứa sẽ đi hết đường đời, theo tinh thần khiêm nhường, nhường nhịn, kiên nhẫn và giúp đỡ, yêu thương tha nhân.

Sáng hôm sau thức dạy, thay vì tham dự một land tour đi ra Đại Tây Dương (lần trước tụi này từ Đại Tây Dương vào), ở lại và ngủ muộn hơn thường lệ của tuần trước, thưởng thức bữa điểm tâm rồi vào trung tâm thành phố xếp hàng để vào nhà thờ. Chưa tới 11 giờ mà nhìn hàng dài đã thấy khó có hy vọng có chỗ ngồi. Đi dạo thật chậm trong phố cổ, mua sắm vài món hàng kỷ niệm, một ít trang sức cho người vợ thân yêu

Sau đó là màn shopping, một thú vui lịch sử trang nhã mà phụ nữ rất yêu thích, lang thang trong khu phố cổ, ngồi quán rượu cạnh công viên, nhìn thiên hạ qua lại nhớ tới Dạ Khúc của Thanh Tâm Tuyền:

đi đi chúng ta đến công viên

nơi anh sẽ hôn em đắm đuối

đi đi anh đưa em vào quán rượu

có một chút gì Paris

để anh được làm thi sĩ

Chợt nhớ và khẽ hát:

em ơi xích lại thật gần bên anh

cho anh ngắm được nụ cười xinh xinh

từ nay những đêm trăng thanh bình

mình không lẻ loi, không u sầu

nguyện cầu hai đứa mãi bên nhau

Về nhà nghỉ sau những ly rượu (ta say không phải vì rượu đâu), rồi khi màn đêm buông xuống đi vào một nhà hàng korean cuisine ăn cơm Á Đông, một cảm giác khoan khái là có không khí Á Đông tại một xứ sở xa xôi bên trời Ấu.

Chuẩn bị cho ngày mai, làm valises,  dậy thật sớm lúc 4 giờ để ra phi trường kịp chuyến bay 7 giờ bay tới Barcelona, quá cảnh trước khi bay về Mỹ.

Nhớ một câu:

Tomorrow, today will be yesterday.

NGUYỄN VIẾT KIM