BBT
hân hạnh giới thiệu một bài nghiên cứu rất
công phu với nhiều chi tiết thú vị của GS. Lê Bá
Vận.
Bài
viết giàu tính nghiên cứu, không những có giá trị quư
báu trên mặt sử liệu, c̣n nói lên sự tàn độc,
ngu dốt, vong bản và vô ơn của những
người Cọng Sản, khi mù quáng hủy hoại nguyên
khí của dân tộc Việt, đặc biệt những
công tŕnh văn hóa của tiền nhân.
Cám
ơn tác giả. Chúc Thầy khỏe hoài để viết
nhiều nữa.
Bài
viết có 2 phần, xin vui ḷng đọc phần 1 trước.
BBT
Cổ
Thành và Danh Nhân Văn Hóa
“Nước
ta hăm chín cổ thành,
V́ ai c̣n lại một ḿnh Huế tôi.”
(Ca dao Cọng Sản)
Thành Hà Nội, cửa Bắc. Cửa đông Thành Sơn Tây. Kinh thành Huế.
Thành cổ Quảng Trị 1967
GỒM:
Phần 1.
NƯỚC TA HĂM CHÍN CỔ THÀNH
Phần 2. A-
DANH NHÂN VĂN HÓA CỔ THÀNH
B-
THÀNH XƯA ĐÂU TÁ?
PHẦN 1. NƯỚC TA HĂM
CHÍN CỔ THÀNH
Ông
ta chúng ta đă xây đắp rất nhiều thành cổ có
qui mô lớn.
Điều
này khác biệt với các nước bạn ở chung
quanh.
Những
thành cổ đó là những công tŕnh pḥng thủ rộng lớn,
kiên cố.
Một
số lớn thành cổ được thiết kế
theo kiểu pháo đài chiến đấu Vauban là tên một kỹ
sư quân sự của vua Louis XIV ở
Pháp vào thế kỷ 17.
Xưa
nhất là thành Cổ Loa thuộc xă Cổ Loa, huyện Đông Anh, Hà Nội.
Thành
nhà Hồ, Thanh Hóa, xây năm 1397. Một số đoạn
của ṭa thành này c̣n lại tương đối nguyên vẹn.
Thành nhà Hồ được UNESCO vinh danh là di sản văn hóa thế
giới.
Những
ṭa thành cổ với tường cao, hào sâu, đ́nh,
đài, cung điện là nơi lưu giữ các giá trị
quí báu về phong cách kiến trúc, văn hóa, lịch sử
của Việt Nam.
Trung Hoa có ba
thành cổ nổi tiếng được bảo tŕ t́nh trạng
tốt: +Tử
Cấm Thành (Cổ Cung) ở Bắc Kinh, chu vi 3.426 m. +Thành cổ B́nh Dao, tỉnh Sơn Tây
miền bắc Trung Quôć, chu vi 6157 m
+Thành
cổ Tây An (kinh đô Trường An cũ),Thiểm Tây, chu vi
11,9 km..
Nhà Nguyễn
xây tất cả 29 thành cổ,
Khởi công
từ đời Gia Long, hoàn chỉnh đời Minh Mạng.
Tường
thành xây bằng đất, gạch hộp, chân thành dày
hơn đỉnh, xây bằng đá xanh và đá ong.
Chỉ kể
một số:
+Kinh thành Huế,
h́nh 4 cạnh, chu vi gần 10 km.Tường cao 6,6 m, dày 21m.
Trong Kinh thành
Huế có Đại Nội bao gồm Hoàng Thành và Tử Cấm
Thành.
+Thành cổ
Hà Nội, h́nh 4 cạnh, chu vi khoảng trên 4 km. Tường
thành cao 4,4 m, dày 16 m. Chùa Một Cột nằm ở cạnh
tây, trên đường Hùng Vương.
+Thành cổ
Bắc Ninh xưa, rất đẹp, h́nh 6 cạnh, chu vi
2238 m.
+Thành
cổ Hải Dương có h́nh 6 cạnh, chu vi 2.206 m, cao
4,4 m, mở 4 cửa.
+Thành cổ
Sơn Tây , h́nh 4 cạnh, chu vi khoảng 1600 m.
+Thành cổ
Vinh, h́nh 6 cạnh, 420.000 m2. Tường thành cao 4,42 m, hào rộng 28 m, sâu 3,20 m.
+Thành cổ
Đồng Hới, Quảng Ngăi, h́nh 4 cạnh. Chu vi trên
2000 m.
Tường cao 4 m. Ba cửa.
+Thành cổ
Quảng Trị, h́nh 4 cạnh, chu vi gần 2000 m. Tường
cao 3.6 m, dày 10 m.
+Thành cổ
B́nh Định chu vi hơn 4 km. Tường thành cao
hơn 5m, chân tường dày 10m. Bốn cửa.
+Thành cổ
Biên Ḥa, h́nh 4 cạnh. Chu vi 1352 m. Tường thành cao 3.4 m,
dày 4m.
+Nam
bộ trước đây c̣n có những thành cổ như Gia Định, Mỹ Tho, Vĩnh Long, Vũng Tàu…
Tất cả
các thành cổ đều có hào nước sâu và rộng bao
bọc và có từ 3 đến 4 cổng ra vào, dày sâu. Kinh
thành Huế th́ có 10 cửa chính. Thành Hà nội có 5 cửa. Cửa
Bắc nay vẫn c̣n.
Điển
h́nh mô tả: Thành cổ Vinh có 3 cửa ra
vào. Cửa tiền: Là cửa chính hướng về
phía Nam, cửa để Vua ngự giá, các quan trong lục bộ
triều đ́nh và Tổng đốc ra vào. Cửa Tả
hướng về phía đông. Cửa hữu hướng
về phía Tây. Muốn đi qua các cửa đều phải
qua một cái cầu.
Bên
trong, công tŕnh lớn nhất là hành cung, phía đông Hành cung
có dinh Thống Đốc, phía nam có dinh Bố chánh và Án sát,
dinh lănh binh, dinh đốc học, phía bắc có trại
lính và nhà ngục. Sau này phía tây có nhà giám binh người
Pháp.
Toàn
bộ được trang bị 65 khẩu thần công, 47
khẩu đặt ở các vọng gác, số c̣n lại
tập trung ở hành cung và dinh thống đốc. (Google).
Trong
thành cổ c̣n có nhiều nhà gia đ́nh vợ con công chức,
lính tráng. Và cả dân nhưng không nhiều: thầy thợ,
cúp tóc, mộc… gánh bún, buôn bán lặt vặt.
Sau
ngày Cách mạng tháng 8, 1945 các cơ sở trên trở thành
cơ quan của Ủy ban nhân dân tỉnh.
Đó là chuyện
trước kia. Trong chiến tranh chống Pháp tất cả
các thành cổ triều Nguyễn đều bị Cọng
Sản (CS) san bằng để tiêu thổ kháng chiến,
ngoại trừ kinh thành Huế, Pháp đến Cọng Sản
không kịp phá. Nực cười cho Pháp “Dầu xây chín
đợt phù đồ. Không bằng làm phúc cứu cho một
thành.”
Cũng là một
thất bại lớn cho CS không kịp phá hủy kinh thành Huế.
Song trong rủi
ro lại có sự may mắn?
Chiến
tranh bom đạn có góp phần trong vài trường hợp.
Các thành cổ
Thanh Hóa, Vinh, Quảng Ngăi, B́nh Định… bị CS huy động
quân dân cán dùng cuốc xẻng san bằng rất oan ức
trong năm 1947.
Thành cổ Vinh Thành B́nh Định, cửa Đông Thành cổ
Thanh Hóa Thành Gia Định
Chuyện
phá thành B́nh Định oan ức: “Cho tới bây giờ,
mỗi khi nhắc lại hào khí đánh Pháp những năm
đầu của cuộc kháng chiến, người B́nh
Định, nhất là người An Nhơn, không thể
nào không nhắc lại những ngày đêm rầm rập,
khẩn trương, cả
huyện đi phá thành B́nh Định để “tiêu thổ
kháng chiến”, ngăn bước tiến quân thù.
Hồi ấy, tâm trạng chung của nhiều người là rất
tiếc ngôi thành cổ, một công tŕnh kiến trúc to
đẹp không c̣n nữa, nhưng đành ḷng chấp
nhận. V́ người ta tin rằng ngày mai ḿnh sẽ
được cái rất lớn là nước nhà
độc lập, nhân dân ta thoát khỏi đêm
trường nô lệ, bước ra đón ánh sáng của
cuộc đời tự do mà người ta đă từng
trăm năm, ngàn năm mơ ước.” (“Kư ức thành
cổ B́nh Định” - Bút kư của Huỳnh Kim Bửu, Tháng Mười 5, 2012 bởi xunauvn).
Chuyện phá thị
xă Thanh Hóa.
Lệnh tiêu thổ kháng chiến được ban hành
như sau:
“Ngày 20/ 02/1947, Chủ tịch Hồ Chí Minh
đă vào thăm Thanh Hóa… Trong buổi nói chuyện
với nhân dân thành phố Thanh Hóa, Bác kêu gọi mọi
người phải thực hiện tiêu thổ kháng
chiến.
Người nói: "Đánh th́
phải phá hoại, ta không phá th́ giặc cũng phá". Ta
phải phá để chặn chúng lại, không cho chúng
tiến lên, không cho chúng lợi dụng" .
Cả Thanh Hóa, trong
đó có nhân dân thành phố Thanh Hóa, đứng lên tự
nguyên(???)tiêu thổ kháng chiến…"Tản cư! tản
cư là yêu nước", "Tản cư là tích cực
tham gia kháng chiến"… Người dân tự đập
phá nhà ḿnh, rời thành phố về nông thôn.
Trong thị xă, những khu công
sở kiên cố như toà nhà sứ, sở đoan, kho
bạc, nhà dây thép, khánh sạn Ray No, rạp chiếu chóng Gô
Mông cũng như dinh thự của các quan lại bộ
máy chính quyền cũ trong thành và cả toà thành cổ
kính nối tiếp nhau bị phá bỏ…
Những ngôi nhà c̣n lại kể cả những
bức tường c̣n độ cao lút đầu
người cũng bị san bằng, nhất quyết
không để một vật ǵ làm chướng ngại dù
chỉ là làm mộc che chắn cho lũ giặc
cướp nước…” (Diễn đàn Lịch sử
Việt Nam “Tại sao Hạc Thành (Thành cổ Thanh Hóa)
không c̣n?”)
Lắm người không hiểu v́ sao
ở thế kỷ trước vua quan nhà Nguyễn không
nghĩ ra chiến thuật tiêu thổ kháng chiến hay ho
tài t́nh này để chống Pháp. Pháp không kiếm ra
thức ăn, nơi ở, lại khó bề di chuyển
tất phải lo tháo lui và chúng ta đâu bị mất
nước! Thật đáng tiếc!
Giá có Hồ Chí Minh lúc đó để
tiêu thổ kháng chiến!
Nhưng lại lo Hồ
Chí Minh hù dọa: “Đánh th́ phải phá hoại, ta không
phá th́ giặc cũng phá.” Biết rồi song nghĩ
lại có chắc đúng vậy không?
Giặc Pháp hồi chúng đánh chiếm
nước ta các nhà cửa, thành cổ chúng không
đụng đến.
Năm 1947 Pháp chiếm được
Đồng Hới mà cũng không thấy chúng ra
lệnh phá phách ǵ.
Chuyện Thành cổ Đồng Hới lúc đó như sau, rất điển h́nh:
Khoảng đầu năm 1947 quân Pháp
đổ bộ lên Đồng Hới.
Tôi c̣n nhớ kỹ. Mấy lâu nay từ
ngày lệnh toàn quốc kháng chiến được ban hành
Đồng Hới khá yên tĩnh. Không có ǵ là chộn
rộn. Mọi sinh hoạt kể như b́nh thường.
Một số gia đ́nh có gốc ở thôn quê th́ cẩn
thận sắp đặt đôi chút pḥng bắt buộc tản
cư.
Đột nhiên chiều tối hôm
trước có người nói h́nh như thấy có tàu
thủy một chiếc đến đậu ngoài biển
không xa cửa sông (sông Nhật lệ). Không ai hiểu mô tê.
Không nghe ủy ban cho loa phóng thanh loan tin báo động.
Chắc lỗi v́ đêm tối và không quan trọng.
Nhiều người nói là tàu buôn? hoặc bàn tán trách nhau
trông gà ra cuốc. Trong bóng đêm khó phân biệt.
Sáng tinh sương hôm sau, một -
hoặc hai, tôi không dám nh́n kỹ - chiếc máy bay bay
nhiều ṿng vù vù trên thị xă xả súng bắn xuống.
Nghe tiếng cành cây găy đổ xuống ào ào, dễ
sợ.
Chừng hơn nửa giờ, hoặc
có thể lâu hơn tiếng súng và tiếng máy bay im bặt
và im luôn. Tàu bay chắc về lại Huế hoặc
Quảng Trị. Nửa giờ sau đă nghe tiếng Tây x́
xồ ngoài đường, đúng là Tây từ tàu thủy
đêm hôm qua đậu ngoài khơi, sáng nay đổ
bộ vào.
Vậy là Pháp đă chiếm Đồng
Hới.
Các ông ủy ban nhân dân, công an, du kích,
tự vệ … đă rút lui nhanh lẹ lên rừng núi,
chiến khu không xa mấy, có thể ngay từ trong đêm,
không thông báo ǵ – đánh trống, gơ phèng
la, phóng loa - cho dân chúng hay biết.
Thị xă Đồng Hới nhà cửa
c̣n nguyên vẹn, thành cổ cũng vậy, ủy ban hành
chánh và kháng chiến rút lui không kịp ra lệnh tiêu thổ
kháng chiến.
Thực t́nh sự tháo chạy của các
ông ủy ban không đáng trách v́ tương quan lực
lượng hai bên quá chênh lệch, song thiết
tưởng mấy ổng cũng nên nghĩ đến các
người dân và cho họ hay biết kịp thời.
Pháp đến, nhưng trong thị xă sau
đó tôi chỉ thấy bóng dáng vài người Pháp đi
lại, mặc đồ nhà binh nhưng làm việc dân chính
hành chánh. Tôi c̣n nhớ ông lớn nhất nghe gọi là Trung
úy Crenn. Chẳng biết chính tả viết vậy đúng
không.
Pháp không giữ quân trong thị xă, không
vào ở trong thành cổ hoặc chiếm cứ ṭa khách
sạn bungalow, lầu 2 tầng sang trọng kiên cố
ở ngoài cửa hữu cổ thành.
Quân đội Pháp xe cộ súng ống
kéo nhau đi đóng đồn đâu xa mất tiêu, tại
các trục lộ giao thông, xây lô cốt, rào kẽm gai v.v…và
từ đó xuất phát hành quân tảo thanh, b́nh
định.
Chỉ có dân vùng quê mới thấy lính
Pháp, ở trong đồn hoặc đi bố ráp. Giữa
thị xă không thấy bóng dáng chúng, hoặc họa hoằn,
lẻ tẻ.
Nghĩ lại nhiều năm sau khi Pháp
kéo nhau đến đóng quân tại ḷng chảo thung
lũng Điện Biên Phủ, khỉ ho c̣ gáy, xây doanh
trại, hầm trú ẩn, công sự chiến đấu,
phi đạo v.v…mới toanh.
Biết vậy th́ chính phủ cho tiêu
thổ ở Điên Biên Phủ trước, Pháp
đến chẳng c̣n dùng được ǵ ắt phải
bỏ đi.
Năm 1954 Hiệp định Genève chia
vĩ tuyến. Cọng Sản tiếp quản thị xă
Đồng Hới phồn thịnh, lớn thêm
và thành cổ nguyên
vẹn. Hiện nay th́ thành cổ Đồng Hới
chỉ c̣n lại vết tích.
Thế cho biết có
đập phá san bằng thành cổ
cũng bằng thừa.
Thời Pháp thuộc trong thành cổ
mỗi tỉnh lỵ chỉ có trại lính khố xanh (chân
quấn xà cạp xanh) trang bị súng trường, có
nhiệm vụ giữ an ninh, tuần tra, cai quản nhà lao
(thường phạm). Tôi vẫn thấy lính dắt nhà
phạt (tù nhân) đi làm cỏ bên vệ đường.
Lính khố đỏ mới là lính tác
chiến, đánh dẹp th́ luôn đóng trại đâu xa
ngoài b́a thị xă hoặc xa hơn, ở cùng đồn theo
lính Pháp.
Tôi mà c̣n biết được vậy
th́ điều này chắc chắn bác Hồ Chí Minh nắm
rơ.
Lê Bá Vận
+Một góc Thành
Đồng Hới+TrongThành Nam Định+Thành Hà Nội,
cửa Bắc+Thành nhà Hồ.
* đón đọc phần 2 sẽ
đăng nay mai…
Mục Lục
99Độ