Bàn Về Chuyện Cố GS Phạm Biểu Tâm Được Đặt Tượng.

Bí thư Thành ủy TP. Hồ Chí Minh cho đúc tượng các cố giáo sư Phạm Biểu Tâm và Trương Công Trung. Buổi lễ đặt tượng đã được long trọng tổ chức tại khuôn viên Đại học Y - Dược TPHCM vào ngày kỷ niệm 42 năm ngày Nhà giáo Việt Nam, sáng 18-11- 2024. Các tượng được đúc bằng đồng khối nguyên chất, cao 65cm, nặng 40 kg mỗi tượng, được đặt trên bệ đá granite cao 1,45m. 

GS Trương Công Trung (1919-2006) quê ở Mỹ Tho là Giáo sư, Tiến sĩ, Nhà giáo Nhân dân, Anh hùng Lao động. Sau hơn nửa thế kỷ lặn lội ở khắp núi rừng của chiến trường Nam bộ, ông đã cứu sống biết bao đồng đội, đào tạo nhiều thế hệ học trò ngành Y từ chiến khu trong điều kiện vô vàn khó khăn, thiếu thốn. Sau năm 1975 ông là hiệu trưởng đầu tiên của trường ĐHYD TPHCM.

GS Phạm Biểu Tâm (1913-1999) người Huế, là khoa trưởng trường ĐHYK Sài Gòn từ năm 1955-1967.

Ông được xem là chuyên gia về phẫu thuật nổi tiếng, một người thầy đáng kính của nền Y Khoa Việt Nam. Khác GS TC Trung, ông không có công lao gì với cách mạng. Lỗi thứ nhất là năm 1954 ông đã không ở lại Hà Nội, nơi ông thành danh mà di cư vào Nam.

Sau 1975 ông kẹt lại trong nước, được lưu dụng như nhiều người khác có chuyên môn cao nhưng  “Chế độ mới cần tới uy tín Thầy nhưng họ vẫn không bao giờ tin nơi Thầy. Bằng cớ là nhà của thầy Tâm ít nhất đã hai lần bị công an thành phố xông vào lục xét. Và cứ sau một lần như vậy, không phát hiện được gì thì Thành Ủy đã lại đứng ra xin lỗi coi đó chỉ là hành động sai trái của thuộc cấp. Sự giải thích ấy thật ra là hai bản mặt của chế độ.”  (Lời môn sinh BS Ngô Quang Vinh thuật lại).

GS PB Tâm cho tất cả các con vượt biên. BS VĐ Lợi YKH, 'Loi Vo' via Y Khoa Hue Hai Ngoai. Sat, Jul 26 at 12:13 a.m. viết trong email:

“GS PBT không vượt biên mà con cái ông vượt biên năm 1978. Con cái của ông 5 người có tên như phòng mổ: Bông, Gạc, Băng, Kim và Chỉ… Đến năm 1989 Kim Chỉ bảo lãnh cho GS và vợ đến Mỹ theo diện đoàn tụ.”  LV Sent from my iPhone

Rút cục GS PBTâm là Việt kiều, người Mỹ gốc Việt. Nhưng nay được Đảng ủy TPHCM đặt tượng!!

____

Hơn nửa năm sau câu chuyện GS Phạm Biểu Tâm và đặt tượng xuất hiện ở hải ngoại trong giới bác sĩ, những người có biết về GS PB Tâm. Một số nhận xét nhanh chóng được ghi nhận.

- On Friday, July 25, 2025 at 01:21:23 PM EDT, 'Andrew Trong Vu' via <ykhoahue@googlegroups.com> wrote: Tôi mới nhận bức hình pho tượng của GS Phạm Biểu Tâm được bí thư chính ủy thành phố Saigon cho đúc và dựng lên tại trụ sở trường Đại Học Y Khoa tại Saigon. Xin chuyển lại các anh chị xem – Nguyen Thuong Vu

- Thanh Binh Nguyen  From:batsach@hotmail.com Fri, Jul 25 at 11:55 a.m.

Tượng không giống. Bình. Sent from my iPad

- Luan Le From:lcle2009@hotmail.com  Fri, Jul 25 at 5:41 p.m.

Bức tượng của Gs PBT, trông không giống gs mấy!...

Nhưng rồi giáo sư cũng phải bấm bụng tâm lãnh và đội ơn.

- 'Loi Tran' via Y Khoa Hue Hai Ngoai. Fri, Jul 25 at 10:13 p.m.

Khi còn sống thì bị CS đập đầu chôn sống (các Gs, BS người Đức ở YK Huế), thậm chí Bia Tưởng Niệm còn bị đào vứt ở hồ rau muống! Khi còn sống thì bị CS ngược đãi, khiến vô số BS miền Nam (bao gồm GSBS PBT) phải tìm đường vượt biên!  Đến khi chết rồi (Gs BS Phạm Biểu Tâm) lại bị vực dậy, dựng tượng tưởng nhớ! Ý đồ gì đây của VC? Phải chăng là để thì hành Nghị Quyết 36 của Đảng nhằm thể hiện tốt nét tráo trở lưu manh của Đảng.

-  Chanh Vinh  From:chanhvinh@cox.net Fri, Jul 25 at 10:54 p.m.

Mình cũng định viết như vậy. CS bao giờ cũng mưu mô quỷ quyệt. Không bao giờ tử tế mà không có 1 âm mưu đen tối theo sau. Mình cũng chờ đợi xem Tỉnh ủy Huế có cho dựng lại tượng đài của các GS người Đức bị chúng sát hại trong Mậu Thân. V. Chánh

1- Tượng đồng GS PBTâm. 2- Khoa trưởng PBT. 3- GS Phạm Biểu Tâm (80+tuổi)

Các sinh viên Y Dược đến trường, bước qua cổng chính thấy bức tượng đồng bán thân lồ lộ thì cứ cho đấy là nét mặt hiên ngang của một lãnh tụ cách mạng tiền bối. Khuôn mặt dài, cằm vuông, tóc mai dài, thẳng. Và tin tưởng ngay tượng chính là cố GS Phạm Biểu Tâm, có đại công với cách mạng.

Tuy nhiên lúc là khoa trưởng, GS PB Tâm được chụp rất nhiều ảnh, trong nhiều dịp. Ảnh cho thấy ông có cằm nhọn, trán rộng, tóc quăn nhiều ở hai mái, hai mắt nằm xa nhau (hypertelorism).

Theo sách tướng những người có nét tướng 2 mắt cách xa nhau thường có đầu óc nhạy bén, thông minh, nhìn xa trông rộng, thích sự thoải mái không gò bó.

Các môn sinh của GS PB Tâm đều kinh ngạc khi thấy bức tượng đồng xa lạ, chẳng có lấy một nét nhỏ giống Thầy của họ và cũng sững sờ về thái độ bất cần, tắc trách của người đúc tượng lẫn của người thuê mướn đúc. Với họ có tượng nét mặt quắc thước là được, giống hay không họ không để ý!

Tôi có bài viết: “Quan hệ xưng hô thày trò ở đại học “ phổ biến trên trang Web của YK Huế Hải ngoại tháng 2/2022. Trong 25 dòng viết về GS PB Tâm, lúc ở Hà Nội, tôi dành vài dòng nói vói về diện mạo của ông: “Tôi háo hức chờ đợi. GS Tâm bước nhanh vào lớp mặc áo blouse trắng gài nút sau lưng. Tôi hơi thất vọng vì trái với danh tiếng nổi như cồn, ở tuổi 40 ông xem ra không có bề ngoài. Người không thấp song ông nhỏ xương, nét mặt gầy, nước da không sáng, lại tàn nhang, tóc hơi quăn. Tuy nhiên Giáo sư PB Tâm là một bậc thầy tài cao đức trọng được mọi người kính ngưỡng”.

Một nhận xét khác: “Sinh viên y khoa lớp chúng tôi chỉ bắt đầu gặp Giáo Sư Pham Biểu Tâm vào năm thứ hai, sau năm dự bị và năm thứ nhất, khi được đi thực tập lâm sàng và được thầy giảng môn triệu chứng học trong giảng đường. Ông giản dị, từ tốn, giọng nhỏ nhẹ nhưng thâm thúy, người ông trông không có gì hấp dẫn khi mới tiếp xúc, người ốm, mặt gầy, tóc quăn.” (Việt Nguyên. Blog BS Dương Diệu Ophthalmologist).

Ở Huế thì GS Lê Văn Bách được các bác sĩ học trò cũ khóa YKH#15 đúc tượng đồng, nhớ ơn.

Tượng phải có nét giống người thật mới làm vui lòng người nhận.

1- BS Bùi An Bình tay cầm bó hoa.     2- Tượng đồng thầy Lê Văn Bách.

____

Câu chuyện về đặt tượng GS Phạm Biểu Tâm bước qua một khúc rẽ tranh luận về sự thành lập trường YK Huế năm 1959.

- On Jul 25, 2025, at 11:49 AM, 'Luong Bui'.  Chuyện này xảy ra năm ngoái, Nov 18, 2024.

- From: 'Loi Vo' via Y Khoa Hue Hai Ngoai. Sent: Friday, July 25, 2025 1:06:38 PM

Cho đến bây giờ..Thỉnh thoảng mình vẩn nghĩ “GS Phạm Biểu Tâm sinh ra tại Huế, học tiểu học tại Huế..và Quốc Học Huế một thời .ông lại về Huế khá thường xuyên thăm gia đình..”

Với con người của Ông.. hết mình phục vụ cho bịnh nhân và quê hương không màng đến tiền tài vật chất.. nhưng tôi vẫn không hiểu ông là một trong những người cực lực phản đối sự thành lập YKH..khác với GS Nguyễn Hữu (cũng GS Thạc Sĩ người Huế..) sự chống đối ngay cả khi mở lại trường sau Mậu Thân gây khó khăn không ít cho thấy BDT..

Ngày Ông ở CA. Anh Trần Tiển Sum với tư cách cựu sinh viên Huế..đến thăm GS PBT ..GS PBT tỏ ra ân hận, theo anh Sum (một trong những quyết định ông ân hận suốt đời..)

Động cơ nào khiến GS PBT phản đối thành lập và giảng dạy tại YKH dù Ông là người Huế và ra Huế nhiều lần thăm gia đình..? LV Sent from my iPhone

- On Jul 25, 2025, at 1:58 PM, Thuong Ledinh <drledinh5@gmail.com> wrote:
“Lợi ơi… lúc bà (bà PBT) có đến ở lại nhà NJ, bà có nói "bác Tâm sợ phân tán tầng lớp giáo sư và sự trợ giúp ngoại quốc nếu có 2 trường YK", bà chỉ nói vậy thôi.”

- Luan Le From: lcle2009@hotmail.com  Fri, Jul 25 at 5:41 p.m.

Bức tượng của Gs PBT, trông không giống gs mấy!

Theo thiển ý, gs PBT chống đối việc thành lập trường YKH là vì gs cho là chưa đạt được tiêu chuẩn để trở thành một trường YK đúng nghĩa.

Chắc những sv học dự bị y khoa (1968-69), có nghe trong một buổi học với thầy Lê Huy Chước, thầy có nói là trường YKH, có người cho là đào tạo y tá cao cấp.

Một dịp nào đó, mình cũng có nghe thấy NV Tự có nói đại khái là: Trường YKH như là một con bệnh trầm kha, nhưng không bao giờ chết.

Còn vấn đề là sau Mậu Thân, gs PBT cũng chống đối việc mở lại YKH (làm khó khăn cho thầy BDT), thì chỉ có thầy Tâm nói, chứ minh không nghe ai nói cả.

Năm 1958-59 về việc thành lập trường YKH, bộ Giáo dục ở Sài Gòn đã tham khảo rộng rãi các ý kiến trong giới Y khoa và Y tế. GS Phạm Biêu Tâm trong cương vị khoa trưởng trường YKSG, nắm rõ các vấn đề về giảng dạy, điều hành, phát triển, ngân sách… nên không vì là người Huế (Luật Hồi tỵ), ông đã không đồng thuận về sự thành lập trường YKH. Lý do trường Huế thiếu các tiêu chuẩn nhân sự đào tạo và nên dồn tài nguyên quốc gia để làm tốt trường đã sẵn có. Tuy vậy ông vẫn để các giáo sư của trường mặc ý giúp giảng dạy ở Huế.

Đến lúc LM Viện trưởng Cao Văn Luận mời được GS Thạc sĩ Lê Tấn Vĩnh ở Pháp về làm khoa trưởng đầu tiên (nhưng không gọi là khoa trưởng sáng lập) cho trường YKH và có được sự bảo trợ của ĐH Friburg, sự chấp thuận của chính phủ Tây Đức cùng lúc với sự hỗ trợ của Phái bộ Hợp tác Kỹ thuật của Pháp thì bộ Giáo dục không còn gì để nói. Trường YKH hoàn toàn không đòi hỏi gì ở Bộ giúp đỡ.

GS PB Tâm thì đã thôi làm khoa trưởng tháng 1/1967, một năm trước biến cố Tết Mậu Thân 1968, ông chắc không cần thiết phải ân hận gì nhiều. Đàng nào thì trường YK Huế cũng đã được mở cửa và thành công, trưởng thành tốt đẹp trong thời gian òng làm khoa trưởng YKSG.

______

Lại còn vấn đề trường Y khoa Minh Đức (YKMĐ) trong nửa đầu thập niên 1970.

-  'Luong Bui' via Y Khoa Hue Hai Ngoai Fri, Jul 25 at 6:26 p.m.

Dạ, không rõ là khi Linh mục Bửu Dưỡng và GS Bùi Duy Tâm lập ra ĐH Y khoa Minh Đức ngay tại Saigon năm 1970(?) thì có gặp sự chống đối của các GS Y khoa Saigon?

Đại học Minh Đức là một đại học tư thục, công giáo. Linh mục Bửu Dưỡng (1907-1987) dòng Đa Minh, tiến sĩ thần học năm 1945 tại Pháp, giữ chức vụ viện trưởng.

Năm 1970, tại Sài Gòn, LM Bửu Dưỡng được hội Minh Trí giao thành lập Đại Học Minh Đức với bốn phân khoa: Triết lý, Kinh tế, Thương mại, Khoa học kỹ thuật, Kỹ thuật canh nông, đào tạo kỹ sư hoặc cử nhân, học 4 năm. Sau đó mở thêm Y khoa với chương trình 7 năm đại học, ra bác sĩ y khoa.

Trường YKH thành lập năm 1957 với 4 phân khoa: Văn, Luật, Sư phạm, Khoa học. Tâm nguyện của LM viện trưởng là có phân khoa Y khoa. Cha đã cùng BS Lê Khắc Quyến qua Pháp mời được GS thạc sĩ Lê Tấn Vĩnh nhận lời về Huế làm khoa trưởng.

Tâm nguyện của LM Bửu Dưỡng cũng là mở thêm một trường YK trong ĐHMĐ. Cũng như sự thành lập trường YK 12 năm trước ở Huế, trường YKMĐ ra đời bị YKSG phản đối, Y sĩ đoàn chống đối kịch liệt đồng thời từ nhiều phía. Cơ sở vững chắc, ngân sách rồi rào, điều còn lại cho YKMĐ là kiếm khoa trưởng, không khó vì giáo sư ở Sài Gòn không thiếu tuy phải loại trừ các khoa trưởng tại chức. Họ đang là khoa trưởng YK, Huế hoặc Sài Gòn, cần điều hành tốt trường, chu toàn nhiệm vụ.

Điển hình GS Ngô Gia Hy từ chức khoa trưởng YKSG trong nhiệm kỳ 1967-1969, Đến tháng 5.1967 GS. Ngô Gia Hy được bầu lên làm Khoa trưởng nhưng đến tháng 7 thì Giáo sư được cử vào làm Thượng Hội Đồng Quốc Gia nên giao toàn quyền Khoa trưởng cho GS. Vũ Thị Thoa. Gs PB Tâm hồi đang làm khoa trưởng, để điều hành tốt trường, cũng từ chối chức vụ Viện trưởng Đại học Sài Gòn.

Mùa hè năm 1970, Linh mục Bửu Dưỡng mời GS. Nguyễn văn Ái (Viện Trưởng Viện Pasteur và đồng thời là Chủ Tịch Hội Trí Thức Công Giáo Pax Romana) làm khoa trưởng YKMĐ. Ông từ chối. Một số các giáo sư khác được mời cũng khước từ. Họ có thể sẵn sàng cộng tác giảng dạy song không sẵn sàng làm khoa trưởng, lo ngại không bảo đảm được bệnh viện thực tập cho sinh viên để rồi rơi vào tình trạng “Đem con bỏ chợ”.

Cuối cùng GS Bùi Duy Tâm được giới thiệu. Ông nhận lời không do dự, đề ra một chương trình kết hợp Đông Tây Y. Một người bạn, ân nhân, chỉ huy trưởng trường Quân Y, “lá lành đùm lá rách”, đã tận tình giúp đỡ trường YKH di tản vào Sài Gòn sau Tết Mậu Thân 1968, BS Trần Minh Tùng, công giáo, nắm chức vụ Tổng Trưởng Y Tế, đúng lúc sinh viên YKMĐ cần đi thực tập lâm sàng tại bệnh viện.

“Các bệnh viện của Bộ Y Tế mở rộng cửa đón sinh viên Minh Đức vào thực tập như sinh viên Y Khoa Sàigòn… Sinh viên YKMĐ “đi thực-tập tại bệnh-viện Hàn-Việt [Bv Chợ Quán cũ] với các giáo-sư Ðại Hàn thuộc nhiều chuyên-khoa và bệnh-viện Cơ Ðốc với các giáo-sư Mỹ của đại-học Loma Linda”. (Bùi Duy Tâm. Ngày 5 tháng 8 năm 2002.)

Nói về trường xưa, cựu sinh viên Lê Bá Linh ở quận Cam, hè 2022 đã viết:  

“Ðiều sáng-tạo tuyệt-vời của BS Tâm là đã cho sinh-viên YKMĐ học 6 tháng y-tá và điều-dưỡng trong năm đầu. Biến cố 30/4/1975 làm cho các trường Ðại Học tư thục ở SaiGon và miền Nam bị ngưng-trệ, sinh viên YKMĐ đã phải thi tuyển vào trường Y Khoa Sài Gòn. Khoảng 1/3 số sinh viên YKMĐ đã đậu vào trường Y Khoa Sài Gòn”.

GS BD Tâm cũng tiết lộ: “Sau biến-cố tháng 4 năm 1975, cha Viện Trưởng Sáng Lập Bửu Dưỡng đã phải dọn ra ở trong một túp lều ngoài đồng, rồi qua đời trong thiếu thốn lẻ loi…

Sinh-viên Y-Khoa Minh-Ðức mặc đồng-phục đi học, có đồng-phục đi dự dạ-hội, mặc quốc phục trang-trọng trong các buổi đại-lễ… nhà trường giúp sinh viên tổ-chức các buổi dạ-vũ, trình-diễn văn-nghệ… Mỗi lần thực-hiện xong một công-tác gì đó, thầy trò lại kéo nhau đi liên-hoan. Có lần cả trăm người ra ăn cơm Tây tại nhà hàng Caravelle (nơi sang trọng nhất Sài Gòn)”. 

“YKMĐ Đại Học Chi Đạo Tại Minh Đức”. Viết xong ngày 5 tháng 8 năm 2002. Bùi Duy Tâm.

[YKMĐ ngân quỹ rồi rào. Sinh viên YKMĐ như “Chuột sa chĩnh gạo”.]

Năm 1973 bộ Giáo dục thành lập đoàn thanh tra YKMĐ, cử khoa trưởng YKH là thành viên của đoàn.

Tôi dè dặt, tránh dính dáng nên cử GS Bùi Minh Đức đang ở Sài Gòn thay thế và thông báo với Bộ.

Lê Bá Vận,

______