TRANG KÝ ỨC THUỞ THIẾU THỜI

Mỗi lần ngồi máy bay từ trường Couvent des Oiseaux, Đà Lạt về thăm nhà, chị tôi thường đưa tay ra bên ngoài cửa máy bay với bốc những cụm mây trắng cho vào miệng ăn, mùi thơm ngọt và nhẹ y như kẹo bông gòn hoặc giống như kẹo kéo sợi nếu nặng vì có mưa. Tôi nằm nghe chị kể một cách say sưa. Sau này, tôi đọc chuyện ông già Noel cho các con. Có điều khác nhau, chị chưa bao giờ đem về cho tôi một cụm kẹo mây nào. Nhưng các con tôi đều có quà Noel để cạnh giường trong đêm Giáng Sinh.

Bà già ăn mày đi ngang cây Thị cầu nguyện “Trái Thị rớt bị bà già, bà đem bà cất chứ bà không ăn”. Về nhà bà ta đem trái Thị dú trong thùng gạo. Những khi bà ra khỏi nhà, trái Thị biến thành một cô gái đẹp, nhảy ra khỏi thùng gạo dọn dẹp nhà cửa, nấu ăn, cho đến khi bà già ăn xin gần về lại nhà cô gái nhảy vào trong thùng gạo trở lại thành trái Thị. Câu truyện được các chị kể lui kể tới nhiều lần, nhưng vẫn làm tôi say mê, và dồn dập hỏi mấy chị “Cô đó mấy tuổi? Lớn lên có đi lấy chồng không? Răng mà bà già không đem thêm nhiều trái Thị khác về nhà dú cho có thêm nhiều cô nữa? Có khi nào bà già về sớm, bắt gặp cô đang nấu cơm chùi nhà…?” Hỏi riết một hồi mấy chị chán không thèm trả lời, kêu tôi ngu. Thời buổi này, chúng ta có nàng Alexa, anh người máy trong nhà và ngay cả nàng babydoll tuyệt sắc trên giường.

Tôi đứng đầu hàng, cầm cái muỗng nhôm. Sau tôi là hai chị tôi rồi ông anh họ đứng cuối, mọi người cầm lấy vai nhau. Họ giục tôi cho muỗng vào cầu chì điện. Một chớp điện giựt làm tôi té văng xuống sàn nhà. Tôi chưa kịp khóc nhưng cả ba người sau tôi cười vang. Thì ra họ thả tay không nắm vai nhau ngay trước khi tôi cho muỗng vào cầu chì. Bài học cho tôi sau này: đừng tin nghe những lời dịu ngọt vì đàng sau có thể là cạm bẫy.

Mi muốn bơi, tau cho con chuồn chuồn voi cắn lỗ rốn là mi biết bơi liền. Tôi bị đè xuống, trần trụi ngoại trừ cái quần xà lỏn. Vừa kịp nhảy đựng và la hét vì đau nhói ở lỗ rốn, tôi bị quăng ngay xuống sông. Dù sặc sụa vì nước nhưng tôi tự động bơi kiểu chó vào bờ giữa tiếng hoan hô của các anh chị. Niềm tin làm cho con người có sức mạnh, chịu đựng được thử thách.

Hai chị sinh đôi của tôi rất ham mê chơi búp bê, nhất là khi Măng tôi đem về cho một con búp bê cũ có mắt nhắm mắt mở. Làm chỗ cho búp bê ngủ, may áo quần cho nó, nấu ăn cho nó… Sau một thời gian dợt với búp bê, hai chị quay qua trét phấn kẻ lông mày rồi dụ cắt lông mi cho thằng em, “cắt xong, lông mi dài ra mi sẽ đẹp trai hơn”. Cắt xong, tôi rất bị xốn mỗi khi nhắm mắt vì lông mi quá cụt. Lớn hơn chút xíu, tôi cũng làm bộ nhướng nhướng, chớp chớp đôi mắt khi nói chuyện với gái, cứ nghĩ mình có đôi lông mi dài đẹp dù con mắt chỉ có một mí như Đại Hàn.

Khi học lớp Ba ở trường Tiểu Học Đồng Khánh với cô giáo Ngọc Yến, học trò trong lớp được cho đọc bài về câu truyện một cậu bé nhìn thấy tấm bảng mang hàng chữ “Ngày Mai Ăn Khỏi Trả Tiền” ngay trước một tiệm ăn nhỏ. Ngày mai cậu bé vào trong tiệm mua đồ ăn và không chịu trả tiền. Người làm dẫn cậu ra bên ngoài, chỉ tấm bảng bảo đọc, vẫn câu “Ngày Mai Ăn Khỏi Trả Tiền”. Càng lớn tôi thấy luận điệu này thường xuyên được các chính khách hứa hẹn, nhất là trước cuộc bầu cử.

Trong câu truyện đọc cũng tại lớp Ba này, một anh học trò được cho một cuộn dây thời gian. Do ham chơi, đến ngày đi học anh lại kéo dây dài cho đến mùa hè để vui chơi. Cứ thế nên rất chóng anh trở nên già cả, tóc bạc phơ. Biết vậy, nên về sau tôi vừa học vừa chơi, chơi cũng nhiều mà học cũng nhiều, vừa làm việc vừa vui hưởng. Hiện tại thư thả sống, thư thả chơi, thư thả viết gõ, cho những ngày sắp tới chậm và chậm lại.

Cô giáo cho làm bài tập về câu ngụ ngôn “Đường đi khó, không khó vì ngăn sông cách núi mà khó vì lòng người ngại núi e sông”. Tôi viết trả lời “Thưa cô, em thấy mình có nhiều cầu bắt ngang qua sông, như cầu Bến Ngự, cầu Phủ Cam, cầu Ga, cầu Trường Tiền. Nếu sông không có cầu thì mình đi bằng thuyền. Và em tình nguyện chèo thuyền vì em rất thích chèo…” Cô phê “Lạc đề. Chưa hiểu hết.” Về sau nghĩ lại, tuy có lạc đề, tôi vẫn cảm thấy mình có tinh thần phục vụ từ lúc còn nhỏ, dù chỉ xin tình nguyện chèo thuyền thôi.

Một câu truyện khác về cậu học trò rất nhác tắm, chuyên ở bẩn, không chịu gội đầu. Ngày nọ có hột rớt trên đầu, theo thời gian hột mọc thành cây lớn dần trên đầu. Nhìn hình thấy rất ghê. Bây giờ nghĩ đến vẫn còn sợ, nên dù ở tuổi trên bảy mươi tôi vẫn quyết định cạo trọc tóc trên đầu, nhất là trong mùa Covid này.

Ở lớp Nhì với Cô giáo Hy, có một bài đọc kèm theo hình vẽ cho thấy năm hay sáu chú bị mù mắt được cho sờ con voi. Một chú sờ vòi con voi nghĩ đó là con voi, chú khác sờ cái tai nghĩ đấy là con voi, chú nọ sờ cái ngà voi nghĩ đây là con voi, còn chú kia ôm cái chân voi nghĩ đấy là con voi… Khi lớn, đọc nhiều thấy nhiều đi nhiều biết nhiều, chúng ta càng thấu hiểu kiến thức của mình còn quá thô sơ, nhận thức của mình còn quá thiển cận, biết vậy nhưng thực ra không hẳn như vậy. Cuộc đời luôn là một nơi học hỏi không ngưng, nhất là việc đi tìm sự thật. The truth, the whole truth and nothing but the truth.

Trong một lần chơi kéo dây ở Tiểu Học, một chị bạn cùng lớp bị té nặng, tức giận nhào đến một chị khác đang đứng cười ngắt nghẻo bên ngoài. Thế là hai chị ôm nhau, cào nhau, giựt tóc, nắm tóc nhau mà day, giữa tiếng la hét của chúng bạn. Khi tiếng trống vang lên chấm dứt giờ chơi, tôi bỗng kịp thấy một vệt máu ở quần của một trong hai chị. Tôi hoảng sợ, chạy vào trong lớp, đến thẳng bục thưa với cô Hy: “Có hai chị đánh nhau ở ngoài và có một chị bị chảy máu cô ơi.” Cô vội chạy ra, vừa lúc hai chị bạn đã thôi đánh và đang đứng dậy. Tôi thấy cô Hy chạy tới đứng bên cạnh chị bị có vết máu ở quần, nói vài câu gì đó rồi đưa ngay chị ấy lên văn phòng. Một lát sau, cô Hy về lại lớp và thản nhiên dạy. Trong lúc ấy, lòng tôi vô cùng hồi hộp, thắc mắc muốn biết vì sao chị bạn đánh nhau ở đầu mà lại bị chảy máu ở bên dưới nhưng chẳng dám hỏi cô. Nhưng có lẽ vì chuyện chảy máu nầy mà sau đó bà Hiệu Trưởng nói Măng tôi tìm trường nam cho tôi học niên khóa tới. Kể từ khi hiểu nguyên nhân của sự chảy máu, tôi muốn chữa trị các bệnh chảy máu ấy. Và đó cũng là một trong những lý do tôi theo học Y Khoa sau này.

Tôi có nuôi một con chim sáo, lông đen mướt, mỏ màu vàng, thường ngày đi bắt châu chấu từ sân cỏ trong trường ĐK cho nó ăn. Dần dần sáo quen chủ nhỏ, khi thả ra sáo bay xa, đậu trên cành cây phương chơi một hồi rồi bay về lồng. Cứ vậy cho đến một ngày sáo bị con mèo hàng xóm vồ chết. Tôi bỏ xác chim trong hộp sắt, cùng các bạn trang lứa, cả trai lẫn gái, đào huyệt chôn và cùng giả khóc. Sau này, nghe ở VN cũng có màn thuê người khóc giả cho người chết. Càng nhiều người khóc mướn, nhà càng danh giá, giàu sang. Ôi thôi! trò chơi con nít lúc xưa bây giờ thuộc về người lớn.

Hồi còn nhỏ ai lại không thích nghe người lớn kể chuyện ma. Nào là ma le, ma hời, ma xó, ma rà dưới nước, ma cụt chân cụt đầu. Mỗi lần ngồi nghe chuyện ma, tôi run sợ, co rúm cả người. Lớn tuổi thêm, tôi còn chơi cầu cơ nữa. Khi ở Mỹ, mới thấy rõ những chuyện ma quỷ, chuyện kinh dị có nguyên cả một kỹ nghệ điện ảnh đi theo làm ăn. Nhất là trong mùa Halloween, nhìn các con chăm chú thích xem những phim ma quái làm tôi buồn vì bị mất tài kể chuyện ma, như khi còn ở trong nước

Một trong những cây tôi có nhiều kỷ niệm là cây Phượng, vì suốt 18 năm tôi trở thành “cư dân” khuôn viên trường Đồng Khánh, một nơi có rất nhiều cây Phượng. Mùa hè là mùa của Phượng, mùa của “Nghìn hoa phượng vĩ huy hoàng trổ bông,” và cũng là mùa của thi cử. Thời gian này, hoa Phượng sáng rực cả một góc trời nhờ vào sắc đỏ của nụ hoa kết thành từng tảng lớn. Các chị đến học thi thường hay ngồi dưới tàng cây Phượng, nhờ tôi leo lên cây hái các chùm hoa Phượng, cho vào giỏ xe trước khi đạp về nhà cuối ngày. Với chiếc quần xà lỏn trên người, tôi vui vẻ leo, chồm ra các cành nhỏ trong khi phía dưới mấy chị hò hét vỗ tay khuyến khích, chỉ trỏ cười. Khi ở tuổi 12-13, tôi bắt đầu trổ mã, bể tiếng và biết ốt dột, tôi thôi chơi trò khoe của.

 

Vào một buổi chiều đạp xe trên cầu Trường Tiền, tôi gặp lại một chị bạn học lớp tiểu học Đồng Khánh với tôi dạo nào. Chị đi bộ trên cầu, mặc áo tang trắng với một em bé vài tháng tuổi ở nách hông. Chị cho biết chồng chị mới tử trận. Khi ấy tôi đang học lớp Quatrième tại trường Providence. Đó là lần đầu tiên tôi biết đến một cái chết liên quan đến chiến cuộc.

 

Trong một thách đố bất ngờ, Lương và tôi - hai chúng tôi cùng ở trong trường Đồng Khánh từ nhiều năm qua - cùng bơi song song bên cạnh chiếc thuyền chèo tay chở mấy chị học sinh Đồng Khánh từ bến đò Thừa Phủ qua tận bến Thương Bạc bên kia sông Hương, giữa tiếng cười và vỗ tay khuyến khích của các chị. Vòng lội trở về chúng tôi cảm thấy mệt nhiều nhưng vui thú. Sáu bảy năm sau, bạn tôi bỏ học Khoa Học tại Đại Học Huế, tình nguyện vào Hải Quân. Chắc chuyến bơi kỷ niệm qua sông Hương với tôi dạo đó là một trong những lý do khiến bạn thích cuộc sống hải hồ.

 

Sau giờ học đầu tiên bà giáo Vigouroux ra bài làm cuối tuần cho cả lớp “Qu’est ce que la philosophie?” Vì tôi là học trò duy nhất từ trường Providence, Huế, vừa chuyển vào học lớp Terminale tại Lycée Blaise Pascal, Đà Nẵng, tôi quyết chí phải làm bài này thật tốt để ra mắt bạn mới đồng thời cho xứng danh của trường cũ của mình. Tôi cặm cụi suy nghĩ, viết, sửa, viết… cả cuối tuần đó. Bài viết dài đến 6 trang, có phần mở đầu, phần chính ở giữa với nhiều tên tuổi của các nhà triết học lừng danh thế giới từ xưa đến nay, tuy thuộc nhiều hệ phái và sáng lập nhiều lý thuyết tuyệt vời khác nhau nhưng họ lại cùng có một cá tính và cuộc sống gần giống nhau: bất cần, râu tóc vô lối, thường say sưa, lẩm bẩm trong miệng những câu khó hiểu, kém thực tế, tư tưởng viễn vông nếu không muốn nói là bất thường…Vì vậy trong phần kết luận, tôi chơi chữ nói lái: Philo, c’est folie. Bà giáo dạy Triết đem bài tôi ra dũa trước cả lớp và cho 2 điểm trên 20, giải thích: 1 điểm vì bài viết dài mà lại không bị sai lỗi văn phạm nhiều, điểm thứ hai vì viết sạch sẽ, dễ đọc. Tôi ê mặt. Tháng sau, tôi làm bài tập Triết cuối tuần với một đề tựa khác một cách lơ là, trong trạng thái chán nản, nghĩ sao viết vậy chứ không cần soạn rồi viết nháp trước. Vậy mà bài tôi lại được khen trước lớp và chấm 14 đểm trên 20. Bây giờ nếu ai hỏi tôi Triết Học là gì, tôi xin chào thua. Tuy nhiên với tôi, sống một cuộc đời, với bao màu sắc khi hư khi thực, với bao câu hỏi có trả lời hay không thể trả lời đã là một triết lý với chính nó.

 

Xóm Đồng Khánh gồm nhiều gia đình các bà giáo dạy, hay làm việc cho trường, trong đó có gia đình tôi. Khi Xóm vừa cho ra cái lệ người nào thi đậu tú tài 2 thì phải mời bao tất cả chúng bạn trong Xóm một chầu xinê, anh thứ hai của tôi là người đầu tiên kéo chừng trên 20 người vừa trai vừa gái, từ 9-10 tuổi trở lên 17-18 tuổi đi xinê vào hè 1961. Và tuần tự như vậy, cứ hè đến là bạn bè trong Xóm chờ được mời gọi đi xinê vì hè nào cũng có người thi, và thi đậu, có khi có đến 2 người cùng thi đậu một lúc. Nếp sinh hoạt trong Xóm thật thân tình và sinh động. Thảm họa Mậu Thân đến, rồi đi, để lại bao tang tóc cho Huế. Xóm Đồng Khánh tiêu điều, không những vì dấu vết chiến tranh mà vì nhiều gia đình quyết định rời Huế, dù không có một ai trong Xóm bị chết trong biến cố này. Những người còn lại, như gia đình tôi và một số ít khác, không còn tinh thần vui chơi bất cứ chuyện gì – Như những con chim bắt đầu biết sợ tiếng súng - Chiến tranh đã đánh mất tuổi thơ ngây của lớp trẻ chúng tôi từ dạo ấy.

 

Năm 1972, nhóm ban YK chúng tôi quyết định cùng nhau làm một party Noel tại nhà của Hoàng Ngọc Vinh sau khi được bạn bật đèn xanh. Mỗi đứa chịu trách nhiệm một phần cho tổ chức buổi tiệc. Không biết vì tính nghịch ngợm của tôi hay vì không có bạn nào chịu đưa tay, tôi tình nguyện là người đi tìm cây thông về treo đèn và trang hoàng. Những nơi có nhiều cây thông ở Huế là các đồi núi, các chùa xa trong núi, hay nhà thờ Dòng Thiên An. Tôi chọn “ăn cắp” thông tại chùa Từ Hiếu. Cho có vẻ gay cấn. Đến khuôn viên chùa để ăn cắp cây thông trong mùa Giáng Sinh thì quả là gan thật. Theo kế hoạch chúng tôi có 4 người chở nhau trên 2 xe Honda. Một xe canh chừng ngoài đường lớn, một xe chở tôi vào vườn thông gần chùa. Tôi ngắm được cây thông ăn ý, thẳng, vừa tầm không quá lớn. Tôi leo nhanh lên thân cây thông được 2 thước và đưa dao phay chặt thân cây ngay trên bàn tay mình đang ôm thân cây. Sau vài nhát dao, tôi đu vào phía trên chỗ chặt khiến phần trên cây thông bị gãy ngang, rơi xuống đất cùng với tôi. Tôi vội ôm chỏm cây thông gãy dài khoảng 4 thước, nhảy lên yên sau xe Honda; xe rú máy dọt nhanh, để lại tiếng la hét đằng sau. Xe chạy càng nhanh thì càng khó giữ cây thông trên vai vì gió mạnh. Đêm party rất thành công, mọi người đều thích chụp hình với cây thông, nhất là mấy con ghệ. “Mon beau sapin, roi des forêts, que j’aime ta verdure”, và bao nhiêu ca khúc Giáng Sinh tuyệt vời khác được mở ra trong đêm. Tuy nhiên tôi phải trả giá hơi đắt: áo xịn bị dính nhiều mũ thông phải vất bỏ, và loay hoay làm cháy loạt đèn treo cây thông nên phải bỏ tiền ra mua loạt đèn thứ hai.

 

Thời SV Y Khoa, sáu bảy đứa chúng tôi thường hay tụ tập nhà bạn Hoàng Ngọc Vinh nằm trên đường Lê Lợi, trước mặt khách sạn Hương Giang. Là nơi đấu láo, nghe nhạc, đánh bạc, học bài... chen chúc trong một căn phòng nhỏ, ngập khói thuốc lá và sàn ngập tàn thuốc. Đó cũng là nơi chúng tôi soạn thảo chương trình du hí với nhau, hay cùng nhau giả viết lá thư tỏ tình càng sến càng tốt gởi ra cho 1 o ĐK nào đó. Toàn những chuyện nghịch tặc, kỳ cục nhưng không mang tính chất phá hoại một ai cả. Do dính chùm với nhau, rút cuộc rồi tất cả chúng tôi đều rời được VN, đứa thì ở Montreal như Vinh và Tiến, đứa thì ở CA như Ngạc, Phước, Chi và tôi; riêng bạn Đẳng qua Mỹ sớm nhất trong bọn, hành nghề ở Maryland và cũng là người sớm nhất đã nhảy saut cuối vào đúng ngày 30 tháng 4, năm 2012. Dù nay mỗi đứa mỗi ngả, khó có dịp gặp nhau phá nhau, xin hãy nhớ nhau và đóng khung những kỷ niệm khó phai của cái thời không mấy lo âu mà chỉ biết ăn với chơi và học

 

 

 

Vĩnh Chánh

 

Ngày 24, tháng 11, 2020

 

Mision Vịeo, CA  

                     

 

     *Trở về mục lục 99Độ:  http://ykhoahuehaingoai.com/99do/99doIndex.htm