Tưởng Niệm GS Lê Thanh Minh Châu – Bí Ẩn Mậu Thân.

GS Lê Thanh Minh Châu cựu Viện trưởng Đại học Huế, tác giả “NHỚ LẠI ĐẠI HỌC HUẾ”.

_____

GS Lê Thanh Minh Châu (LTMC) là Cựu Viện trưởng Đại học Huế. Ông sinh tại Huế, gây dựng sự nghiệp ở Huế, được biết đến có công lớn chấn chỉnh và phát triển vững mạnh ĐH Huế sau biến cố Tết Mậu Thân, Huế 1968 và Mùa Hè Đỏ Lửa, Quảng Trị 1972.

Phong cách của ông, trầm tĩnh, nhã nhặn, thân thiện, ân cần gây ngưỡng mộ chung.

Biến cố Tết Mậu Thân, Huế 1968. Khuya mồng một Tết Mậu Thân, nhân dân vững tin hưu chiến, ăn Tết tưng bừng thì bộ đội Bắc Việt bất ngờ đánh úp tràn vào Huế chiếm đóng thành phố trong suốt tháng 2/1968 trước khi bị quân lực VNCH đẩy lui.

Huế được tái chiếm, các công sở, trường học vượt khó khăn, mở cửa trở lại, ĐH Huế thì với các trường Luật, Văn khoa, Sư Phạm, Khoa học. Riêng trường YK lúc hoạn nạn sớm tách riêng chạy vào Sài Gòn, ở lại học một niên khóa rưỡi, về lại Huế từ niên khóa 1969-1970 trở đi.

Mùa Hè Đỏ Lửa Quảng Trị 1972. Miền Bắc gọi là “Chiến Dịch Xuân-Hè 1972”.

Ngày 30/3/1972 quân Bắc Việt bất ngờ vượt sông Bến Hải đánh chiếm tỉnh Quảng Trị. Tháng 6 Quân lực VNCH phát động phản công và ngày 16/9/1972 chiếm lại được Thành cổ Quảng Trị. Quân Bắc Việt tháo lui về Bắc.

Hè năm 1972 Huế còn yên song nhân dân sợ tai vạ Tết Mậu Thân tái diễn, ùn ùn bỏ chạy vào Đà Nẵng. Các công sở, trường học vẫn ở lại Huế, riêng Đại học Huế, người và của toàn bộ gấp rút di tản vào Đà Nẵng, tình hình tạm yên mới ra lại Huế, bắt đầu năm học 1972-73. Thời VNCH các Đại học có quy chế tự trị rất cao, tự quyết định sự việc, chính quyền tránh can thiệp.

_____

Trở lại với GS LTMC. Khoảng 8 tháng sau ngày ông qua đời, hôm thứ bảy 26/10/2024, BS Lê Minh Khôi xin được một Thánh lễ Tưởng niệm ‘Memorial Mass’ cho phụ thân.

Hai bác sĩ Vĩnh Chánh và Võ Văn Hòe, thân cận với gia đình đều đến dự góp sức. BS Vĩnh Chánh YKH #7 đại diện BCH Hội YK Huế Hải ngoại tiếp cận huy động các hội viên đến dự Thánh lễ.

Đã có trên 40 anh chị trong Hội đáp ứng tham dự, có bạn đến từ các tiểu bang xa NJ, NY, PA, TX. Buổi chiều do các hội viên hiện diện khá đông nên Hội tổ chức Hội ngộ Alumni Dinner tại nhà hàng.  Cách biệt quá lâu sau dịch Covid-19 mọi người đều nóng lòng thoải mái gặp lại bạn bè.

Điểm nổi bật trong sinh hoạt tham dự Thánh lễ Tưởng niệm cho GS LTMC là Hội đã thu thập được một số 09 bài viết nhắc nhở đến những kỷ niệm với người quá cố. Mỗi bài có cái hay riêng. Cọng thêm bài bút ký của GS LTMC, ‘In Memoriam’ của BS Lê Minh Khôi và bài ‘Chau Thanh Minh Le Orbituary’ (Lời Cáo Phó) đăng ở báo The Desert Sun giúp người đọc thấy rõ các diễn biến đã xẩy ra tại Đại học Huế thời đó.

Chín bài viết của các hội viên rất dài, không được đọc trong Thánh lễ nhưng được phổ biến trên Diễn đàn và trang Web của Hội. (http://www.ykhoahuehaingoai.com › mục 99 độ).

Điểm tồn tại là các sự kiện đã xẩy ra trên nửa thế kỷ, ký ức phai mờ theo thời gian nên đã có những bất nhất trong các bài viết của các tác giả khiến sự thực khó nắm bắt. Như GS LTMC, ngày sinh, ngày mất, ngày bổ nhiệm và thời gian giữ chức Viện trưởng ĐH Huế vẫn còn bí ẩn.

Vào Google đọc kỹ 9 bài viết được tập hợp chung ở mục (99 độ) hoặc (ykh 99 độ) là cần thiết.

______

1) GS LTMC Cựu Viện trưởng ĐH Huế 1968-1975, tạ thế ngày 28.2.2024. BS Vĩnh Chánh YKH #7 trong bài viết kể lại rất chi tiết diễn tiến buổi tiệc Tất Niên tháng Giêng, 1968, do ban Đại Diện SV Đại Học YK Huế tổ chức, khoảng một tuần trước biến cố Mậu Thân. Trong tư cách Tân Viện Trưởng Viện Đại Học Huế, Thầy là vị khách mời danh dự của ban Đại Diện, bên cạnh các GS cơ hữu của ĐH YKH cùng các GS Đức trong phái bộ giáo dục YK của nước Tây Đức.

Tác giả kể tiếp: “Tôi được chỉ định đứng canh bên ngoài để báo khi nào xe của thầy Viện Trưởng đến. Khi thầy Viện Trưởng Lê Thanh Minh Châu bước vào phòng khánh tiết được trang trí lộng lẫy, anh Coco mở to bản nhạc Symphony # 5 của Beethoven, để chào đón Thầy….

Sau nghi lễ, phần văn nghệ cũng thật xuất sắc…. Riêng phần ca hát, đặc biệt Cô Ngân Hà, tức phu nhân GS. Nguyễn Mạnh Hùng, trình bày bản “Biệt Ly” thật tuyệt.

Thầy Viện Trưởng được mời ra sàn nhảy “ouvrir le bal” với chị Trần Bích Hà, một người đẹp bấy giờ đang học năm thứ Nhất Văn Khoa; chị là bà con với các anh Coco, Trần Tiễn Sum, Trần Tiễn Ngạc.

Những kỷ niệm về Đêm Tất Niên tháng Giêng 1968, với sự hiện diện của Giáo Sư Viện Trưởng Lê Thanh Minh Châu là khách danh dự và với nhiều chứng cớ ghi nhận ở trên, giúp tôi chứng minh GS. Lê Thanh Minh Châu đã đảm nhận chức vụ Viện Trưởng Viện Đại Học Huế từ đầu năm 1968, chứ không phải tháng 9, năm 1969 – như trong tài liệu xuất phát trên online.

Ngoài ra Phân ưu của ban Anh văn ĐH Sư phạm và phân ưu của Gia đinh Luật khoa Bắc Cali đêu viết GS LTMC nguyên Viện trưởng ĐH Huế 1968-1975, qua đời ngày 28.2.2024. BS Vĩnh Chánh cũng đã phone cho 3 người bạn có mặt trong ban văn nghệ hôm đò và đều được xác nhận y hệt.

2) GS LTMC Cựu Viện trưởng ĐH Huế 1969-1975. Trong 8 bài viết kia đều có ý kiến khác. Các BS Võ Văn Hòe, Lý Văn Kim đều là YKH #15 và BS Lê Đình Thương YKH # 1, chủ tịch hội YKH Hn không nói gì về các mốc thời điểm. BS Bùi Văn Minh YKH # 12 viết: “I have known both of them since 1972 through very unusual introductions, and really, I don’t have frequent contacts with them over the years but the relationship is mutually significant…”(1).

BS Lê Cảnh Hoạt YKH khóa # 9 nói rất rõ: “Năm 1969 tôi được vào năm nhất ĐHYKH. Trong cái hãnh diện phấn khởi của chàng lính mới tò te vào cái Trường mang tên Y Khoa, tôi còn nao nức muốn biết mặt các đàn anh, các Thầy đã nghe tiếng từ lâu mà chưa gặp mặt. Biết rằng Thầy Châu vừa nhậm chức Viên Trương Viên Đại Học cùng năm đó và sẽ có mặt trong đêm Macabe Y Khoa 69-70, tôi không khỏi tò mò muốn tìm biết con người mang tên bốn chữ đẹp đó như thế nào. Tôi đến hội hơi trễ. Sảnh đường đông nghẹt người… .”

BS Trần Tiễn Ngạc YKH # 7 chỉ viết: “Trước đó tôi có vài lần gặp giáo sư viện trưởng, như trong lần (năm 1973) ông đến đặt bia đá tưởng niệm các cố giáo sư người Đức bỏ mình trong vụ Mậu Thân.” BS Nguyễn Văn Tự, phó khoa trưởng YKH viết: “Chúng tôi được biết GS VT từ 1969”...

BS Lê Bá Vận (là tôi) thì năm 1968 đang du học ở Mỹ. Tôi biết GS LTMC lúc ông là Tổng thư ký tại Viện ĐH năm 1958, rồi ông đi Mỹ du học. Khoảng đầu hè năm 1972 ĐH Huế di tản vào Đà Nẵng, cuối hè về lại Huế bắt đầu năm học mới thì xẩy ra khủng hoảng giữa Viện ĐH và trường Y. Lúc đó tôi mới biết GS LTMC đang là GS Viện trưởng ĐH Huế song lại không để ý là đã từ bao lâu và cũng không hỏi kỹ. Nay tôi viết về ông là dựa vào Google.

Viện trưởng Đại học Huế - Wikipedia.

Nguyễn Quang Trình, tiến sĩ quốc gia Vật lý. Viện trưởng từ 1/3/1957 đến tháng 7/1957

Cao Văn Luận, linh mục Công giáo, Cử nhân triết học. Viện trưởng từ 7/1957—8/1963 và 11/1963- 9/1964

Trần Hữu Thế, giáo sư tiến sĩ Sinh học. Viện trưởng từ 8/1963 đến 10/1963

Trương Văn Chôm, thạc sĩ Dược khoa. Viện trưởng 10/1963 đến 11/1963

Bùi Tường Huân, giáo sư tiến sĩ Luật khoa. Viện trưởng từ 1964 đến 1966

Nguyễn Hữu Trí, tiến sĩ Vật lý. Viện trưởng các tháng 7,8,9 năm 1966

Nguyễn Thế Anh, giáo sư tiến sĩ Sử Địa. Viện trưởng 1966—1969

Lê Thanh Minh Châu, giáo sư Ngữ văn (Anh ngữ) Viện trưởng từ tháng 9/1969 đến 3/1975

Tôn Thất Hanh, kỹ sư Hóa học, Viện trưởng từ ngày 10/4/75 đến tháng 12/1975 ^[2]

Nguyễn Thế Anh (1936-2023) . Wikipedia : Il est recteur de l'université de Hué de 1966 à 1969 puis dirige le département d'histoire de la faculté des lettres à Saïgon de 1969 à 1975. Il quitte le Viêt Nam à la fin du mois d'avril 1975^1,2. Il est un historien vietnamien, spécialiste de l'Asie du Sud-Est et du Viêt Nam. (2).

Phăn ưu của cựu sinh viên ĐH Sư Phạm Huế 2 khóa 69-73 và 70-74 viết: GIÁO SƯ LÊ THANH MINH CHÂU Nguyên Viện Trưởng Viện Đại Học Huế (1969-1975) đã tạ thế tại tư gia ở Rancho Mirage, California, ngày 3 March 2024, hưởng thọ 95 tuổi.

Bản thân GS LTMC viết:  “Sau Tết Mậu Thân lại có cuộc thay đổi nhân sự trong đại học vả tôi được bổ nhiệm Viện trưởng” (Lê Thanh Minh Châu – “NHỚ LẠI ĐẠI HỌC HUẾ” – Đặc san ĐẠI HỌC HUẾ - Kỷ Niệm 60 Năm Thành Lập  ‘1957-2017’ – trang 23). Bài viết NHỚ LẠI ĐẠI HỌC HUẾ này cũng xuất hiện trên trang Web của ĐHSP ngày Jul 2,2024.

BS Le Minh Khôi viết trong ‘In Memoriam’: “From our return to Vietnam in 1967, until we fled in 1975, my father, who believed in the transformative power of education, rejoined the faculty at the Imperial University in Hue, our family’s ancestral home. Within a few years he ascended to the head of the University as Rector.”

Chau Thanh Minh Le Obituary – The Desert Sun.

Chau Thanh Minh Le passed peacefully from this world at the age of 95 on February 28, 2024, with his son and daughter-in-law holding his hands and praying with him.

Chau was born on November 1, 1928, in the city of Hue in central Vietnam…

He took his family to America in 1962, to get a PhD in English Literature at the University of Chicago before returning to Vietnam in 1967. He eventually assumed the top position at the University of Hue as Rector of the university after his return, and remained in that position for the next nine years… (3).

Lời Kết. GS LTMC được bổ nhiệm Viện trưởng Đại học Huế trước hay sau biến cố Tết Mậu Thân 1968 là một bí ẩn đang nan giải.

BS Vĩnh Chánh quả quyết là trước Tết Mậu Thân vì chính ông là chứng nhân tai nghe, mắt thấy, tay làm. Mặt khác Wikipedia nói là sau Tết Mậu Thân song Wikipedia cũng không phải là tuyệt đối, có thể sai. Các nhân chứng thì có người chuyện cũ quá xưa cũng khó lòng nhớ đích xác. Các phân ưu cũng không phải luôn viết đúng. Obituary của người quá cố thì rất dễ viết nhầm, ví dụ các đoạn “Chau was born on November 1, 1928” và “and remained in that position for the next nine years”.

Chỉ mong bí ẩn chóng được giải mã nhờ sự góp ý của các thành viên trong Hội YKH Hn. Tuy nhiên điều này không ảnh hưởng gì đến uy tín và sự nghiệp của GS LTMC ở ĐH Huế. Nếu miền Nam không sụp đổ năm 1975 thì ông vẫn còn là Viện trưởng trong rất nhiều năm.

Lê Bá Vận.

Chú Thích.

Dịch ra tiếng Việt.

(1) Tôi biết cả hai người từ năm 1972 qua những lời giới thiệu rất bất thường, và thực sự, tôi không thường xuyên liên lạc với họ trong nhiều năm nhưng mối quan hệ này rất quan trọng…

(2) Ông làm Viện trưởng Đại học Huế từ 1966 đến 1969 rồi đứng đầu bộ môn lịch sử Khoa Văn thư Sài Gòn từ 1969 đến 1975. Ông rời Việt Nam vào cuối tháng 4 năm 19751,2. Ông là nhà sử học Việt Nam, chuyên gia về Đông Nam Á và Việt Nam.

(3) “Từ khi chúng tôi trở về Việt Nam năm 1967, cho đến khi chúng tôi bỏ trốn vào năm 1975, cha tôi, người tin vào sức mạnh thay đổi của giáo dục, đã trở lại giảng dạy tại Đại học Hoàng gia ở Huế, quê hương của gia đình chúng tôi. Trong vòng vài năm, ông ấy đã trở thành người đứng đầu trường Đại học với tư cách là Viện trưởng.”

Châu Thanh Minh Lê Obituary (Lời Cáo phó) – Mặt Trời Sa Mạc.

Châu Thanh Minh Lê đã bình yên qua đời ở tuổi 95 vào ngày 28/2/2024, cùng con trai và con dâu nắm tay và cầu nguyện cùng ông.

Châu sinh ngày 1 tháng 11 năm 1928 tại thành phố Huế miền Trung Việt Nam…

Ông đưa gia đình sang Mỹ năm 1962 để lấy bằng Tiến sĩ Văn học Anh tại Đại học Chicago trước khi trở về Việt Nam vào năm 1967. Cuối cùng, ông đảm nhận chức vụ cao nhất tại Đại học Huế với tư cách là Viện trưởng của trường sau khi trở về và vẫn giữ chức vụ này. ở vị trí đó trong chín năm tới…

--------------