Trước đây chúng ta từng nghe nhiều lần đoạn nhạc "Gia Tài Của Mẹ Là Nước Việt Buồn"- Buồn cả ngàn năm từ khi bị giặc Tàu đô hộ cho mãi về sau. Thảm cảnh lịch sử nước Việt Nam, dù chỉ gom lại trong 50 năm kể từ khi Miền Nam bị rơi vào tay CS, được trình diễn qua buổi "Nhạc Kịch 50 Năm Nhật Ký Của Mẹ". Trong một câu chuyện thường tình, một người chồng rời nước, tìm tự do ở đất nước người; một người vợ ở lại để săn sóc cha mẹ già. Trong bối cảnh chia cách, người chồng kết bạn với một phụ nữ trong cùng hoàn cảnh. Khi người vợ được chồng bảo lãnh đoàn tụ, người nối kết với người chồng lặng lẽ bỏ đi, nhường lại hạnh phúc cho người vợ mới sang, để 2 người này nối tiếp lại tình nghĩa vợ chồng sau bao năm xa cách. Đến một ngày nào đó, "hai người phụ nữ gặp lại nhau bên mộ - người chồng của gia đình và cũng là người yêu tha hương lúc cô đơn. Hai người nhìn nhau trong ánh mắt chứa đựng sự thông cảm và biết ơn, và họ đã cầm tay nhau kết nối một mối tình thân không tên..." - một cử chỉ cao đẹp và nhân nghĩa của người phụ nữ Việt.

Tôi liên tưởng hai phụ nữa ấy như là 2 miền Nam Bắc VN, cùng yêu một quê hương. Nhưng sự đời thực tế không làm cho 2 miền Nam Bắc cùng ngồi lại trong yêu thương. Cho dù nước Việt đã trở thành một. Vì sao?? Vì ai??.

Mời các bạn đọc bài viết về Nhạc Kịch 50 Năm Nhật Ký Của Mẹ mà đồng tác giả là anh chị Song Kim - tức anh Nguyễn Viết Kim và chị Nguyễn Lâm Kim Oanh - một cặp thân hữu của Hội YKH HN của chúng ta, từng có bài viết trên trang mạng của Hội. Bài viết này cũng đã được đăng trên Việt Báo

BBT trân trọng cám ơn anh chị Song Kim.

Nhạc Kịch "50 Năm Nhật Ký Của Mẹ"

Nguyễn Viết Kim & Nguyễn Lâm Kim Oanh.

Mỗi năm cứ đến cuối tháng 4, mặc dầu đang là mùa Xuân thanh bình trên quê hương thứ hai, những kỷ niệm đau đớn xưa vẫn tìm đường trở về trong tâm tưởng. Năm nay đánh dấu 50 năm, một nửa thế kỷ nên càng thêm đậm nét.

Bản thân tôi thuộc lớp người di cư vào Nam sau hiệp định Geneve ký kết ngày 20 tháng 7 năm 1954, lại có thêm những hoài niệm khắc khoải hơn. Trong hiệp định có khoảng 300 ngày để di cư, sau này vì số người di cư từ Bắc vào Nam quá đông nên được gia hạn thêm vài tuần. Đối với cá nhân tôi, rời bỏ miền Bắc tháng 4 năm 1955 nên là đánh dấu 70 năm di cư và 50 năm di tản. Những người hai lần di cư, nhất là các phụ nữ Việt thật nhẫn nại, kiên cường chịu đựng từ 70 năm qua, định cư tại miền Nam mới được 20 năm thì lại phải di tản. Nếu năm 1955, chỉ xuống miền Nam thì năm 1975 phải đến một nơi xa lạ cách cả một đại dương.

Bình thường hằng năm gần đến dịp đánh dấu 30 tháng 4 thì chúng tôi muốn tìm về cộng đồng người Việt, khi thì ở Hoa Thịnh Đốn, khi thì ở Saigon Nhỏ Quận Cam để cùng có dịp hồi tưởng và chia sẻ một chút ngậm ngùi cho những gì đã mất, đã qua, và càng lúc càng đi sâu vào quá khứ Nhận được lời mời của anh Thái Quang về buổi Nhạc kịch 50 Năm Nhật Ký Của Mẹ do Nhóm Bạn Yêu Nhạc soạn thảo và trình diễn với sự bảo trợ của VROC – Vietnamese Rainbow Orange County, chúng tôi đi dự với sự bâng khuâng.

Chúng tôi đến hội trường nhật báo Người Việt khoảng 6:15 chiều ngày thứ bẩy 26 tháng 4 năm 2025. Ngay từ cửa đã thấy sự nồng nhiệt của ban tổ chức, kèm theo nụ cười là một ổ bánh mì, một chai nước, được hướng dẫn đến chỗ ngồi. Hội trường đã gần chật chỗ, khoảng 3 phần 4 số ghế đã có các vị khán thính giả. Ban tổ chức ân cần mời các cụ cao niên lên các hàng ghế phía trên.

Sau vài lời ngắn gọn của người điều khiển chương trình duyên dáng của chị Xuyến Đông thì buổi Nhạc Kịch bắt đầu. Trong phần đầu, khán thính giả bị thu hút ngay với cảnh miền Nam hiền hòa, với đồng bằng Cửu Long Giang, sự nhộn nhịp của thủ đô Saigon, qua các bài hát quen thuộc như Chiều Về Trên Sông, Nắng Đẹp Miền Nam, và Ghé Bến Saigon. Các hình ảnh và các bài nhạc làm mọi người chạnh lòng khi nhớ lại những năm tháng an lành cách đây hơn nưã thế kỹ trên quê hương xinh đẹp hiền hoà.

Mới đầu chúng tôi tưởng đây là một vở nhạc kịch "musical", song thể thức trình diễn khác lạ và gây cảm xúc. Trên màn ảnh lớn sau sân khấu là các hình ảnh tài liệu – có cảnh chiến trường, có cảnh lịch sử, và có cả các hình ảnh của các nơi chốn quen thuộc gợi nhớ… Tất cả các hình ảnh được chọn lựa kỹ càng để lồng vào câu truyện và đi theo từng bài hát, lột tả súc tích các tình cảm khác nhau làm khán thính giả say mê theo giỏi và thả hồn mình theo trong đó.

Trong phần kế tiếp, nhạc kịch 50 Năm Nhật Ký Của Mẹ đưa khán thính giả trở về bầu không khí chiến tranh với phi cơ trực thăng vần vũ trên bầu trời, lời đầu hàng của ông Dương Văn Minh, các quân nhân sững sờ …Rồi các cảnh tượng lúc Saigon bị thất thủ, hình các chiếc xe tăng (được dàn dựng) tông cổng sắt tiến vào Dinh Độc Lập, hình ảnh dân chúng bàng hoàng tìm đường thoát thân, hình ảnh những chiếc thuyền bấp bênh trên biển cả…

Bài hát Đoạn Đường Núi Sọ do hai ca sĩ Văn Trường Phúc và Nhựt Vượng hát diễn tả sự bi ai của các chiến sĩ Việt Nam Cộng Hoà, bên bại trận, bị bắt giam vào trại tù cải tạo! Thật là mỉa mai thay hai chữ "cải tạo", không phải tập trung vào đó để được nghe về chính sách hòa hợp hòa giải, song thật sự là những trại tù khổ sai, những người tù bị đói ăn, thiếu mặc, lao động cật lực, không có săn sóc y tế, vì thế một số đã bị mất, số còn lại thì suy yếu dần mòn. Ở trong tận cùng của khổ đau về thể chất, chỉ còn những ước mong tinh thần giúp họ phấn đấu vượt nghịch cảnh, nhớ mẹ già, nhớ vợ con. Những bài hát nói lên sự chia cách, tuyệt vọng, nhớ nhung đã được diễn tả qua các bài hát có âm điệu u uẩn với những tiếng hát đi vào lòng người như Ở Đây Thôi Đành (Quốc Chương), Nhớ Mẹ ( Thái Quang) và Vầng Trăng Xưa (Vành Khuyên)

Khi đã thể tàn lực cạn, các chiến sĩ bên bại trận được thả ra, nhưng lại đi vào một nhà tù lớn hơn, người vợ phải bương chải, và người chồng không còn chọn lựa nào khác là vượt biên, bằng đường bộ hay vượt biển. Đoạn này được diễn tả một cách sống động nói lên một sự lựa chọn hết sức đau lòng qua tiếng hát của Quý Nhơn và Nguyên Hùng trong bài Tôi Biết Tôi Sẽ Buồn – Ra đi vì Tự Do hay ở lại với Quê Hương đã sang trang…Đêm Chôn Dầu Vượt Biển được Nhựt Vượng diễn xuất thật thần kỳ với hình ảnh mặt đại dương đen ngòm lấp lánh ánh trăng trên màn hình.

Các cảnh chia tay, người ra đi, người ở lại… sự chia cách lúc ấy tưởng chừng như vô tận, không biết bao giờ gặp lại… Tất cả các cảnh tượng này làm cho mọi người trong hội trường nhớ lại từng hoàn cảnh riêng của mình. Những mãnh đời của những cặp tình nhân hay vợ chồng đã từng thề non hẹn biển mãi mãi bên nhau; bây giờ thời thế phải thế, phải chia tay mỗi người một phương trời. Các bài hát được đưa vào phần này nói lên các tâm trạng của những sự chia lìa qua sự diễn tả trữ tình và đầy nước mắt: Mây Hạ (Vành Khuyên và Quốc Chương), Mây Trôi, Trôi Hết Một Đời (Văn Trường Phúc), Mười Năm Yêu Em (Quý Nhơn), Cõi Buồn (Nhựt Vượng) và Nửa Đời Yêu Em (Bích Hà, Hữu Đức)

Trong tổng số các người tị nạn dứt áo bỏ xứ ra đi, chỉ một số đến được bến bờ tự do, một số lớn bỏ mình trên biển hay trong rừng rú. Cái giá trả cho sự Tự Do quá cao…

Giờ nghỉ giữa chương trình đến sau khi khán thính giả đã im lặng hơn một tiếng rưỡi, không thì thầm to nhỏ, không ồn ào, và cả không có tiếng điện thoại. Tất cả như bị thu hút đã lặng nhìn và lắng nghe, và họ đã tìm thấy một phần nào hình ảnh và hoàn cảnh mình qua những gì được trình bày trên sân khấu.

Phần 2 của nhạc kịch 50 Năm Nhật Ký Của Mẹ tiếp tục cuộc hành trình của các mãnh đời nơi hai phương trời khác nhau. Người chồng, người cha, sang tới bến bờ tự do, nhưng sống trong cô đơn và âm thầm lặng lẽ. Như bao nhiêu ngưới tị nạn khác, nơi vừa đến chỉ là nơi tạm dung. Với văn hóa khác biệt, ngôn ngữ không phải tiếng mẹ đẻ, những người tị nạn này phải cần cù làm việc để nuôi thân, dành dụm gửi tiền về nhà để trả nợ tiền vượt biên, tiền nuôi sống gia đình bên kia bờ đại dương.

Người vợ, người mẹ hy sinh ở lại lo cho cha già và trông nom cha mẹ chồng – tất cả đã lớn tuổi và đều dựa vào người đàn bà đảm đang, tất tả chu toàn mọi công việc trong ngoài.

Nơi xứ lạ quê người, những người tha hương tìm đến nhau, trong cô đơn tình cảm nảy sinh, dẫu biết sẽ không trọn vẹn, đôi khi chỉ nhất thời, song tha hương ngộ đồng hương là một tình cảm tự nhiên. Người đàn ông kết bạn với một phụ nữ cùng cảnh đơn độc và tìm được chút hạnh phúc mong manh. Bản nhạc Một Ngày Vui Mùa Đông nói lên hạnh phúc họ bất ngờ tìm được với nhau trong mùa đông cuộc đời được diễn xuất vui nhộn và trẻ trung qua tiếng hát của Vành Khuyên và Nguyên Hùng.

Rồi gia đình đoàn tụ, người bạn kết nối của người đàn ông lặng lẽ ra đi, để ông nối tiếp lại tình nghĩa vợ chồng sau nhiều năm xa cách. Ca sĩ Bích Hà trình bày bài hát Cô Đơn thật là não nùng, nói lên tâm trạng của thêm một người phụ nữ âm thầm hy sinh cho tình yêu. Tuy nhiên sự hy sinh ấy đã không trả lại hạnh phúc cho hai mãnh đời tuy đã về cạnh nhau nhưng tâm hồn đã quá cách xa vì những quãng đời khác nhau họ đã trải qua. Cảnh khổ đau của cả hai người đàn ông và đàn bà, người chồng và người vợ diễn tả rất trung thực như những hoàn cảnh của rất nhiều cặp vợ chồng đã trải qua của lớp người tị nạn từ giữa thập niên 70 cho đến cuối thập niên 90. Trong hội trường, thỉnh thoảng có những tiếng khóc sụt sùi nho nhỏ, những giọt nước mắt lan dài trên má, hoặc những chiếc khăn chặm thấm hạt lệ trên mi.

Thời gian ai tránh khỏi sinh lão bệnh từ, sinh là ký mà tử là quy. Người đàn ông ra đi, rồi một ngày nọ, hai người phụ nữ gặp nhau bên mộ - người chồng của gia đình và cũng là người yêu tha hương lúc cô đơn. Hai người nhìn nhau trong ánh mắt chứa đựng sự thông cảm và biết ơn, và họ đã cầm tay nhau kết nối một mối tình thân không tên - thật là cao đẹp vì nhân nghĩa của người phụ nữ Việt.

Chung khúc là bài "Em còn nhớ mùa Xuân" của nhạc sĩ Ngô Thụy Miên, anh là cựu học sinh trung học Nguyễn Trãi tại Saigon, hôn thê của anh đi thoát ngày 30 tháng 4 năm 1975, thời gian còn bị ở lại anh gởi nỗi niềm của mình vào bài hát. Đó cũng là ca khúc duy nhất anh sáng tác khi còn ở Saigon trước khi vượt biên. Thoạt nghe nhiều người chỉ nghĩ bài hát này là một tình ca, nói lên sự nhung nhớ của hai người yêu xa nhau. Tuy nhiên, khi nghe rõ lời bài hát thì sẽ thấy nó chứa đựng cả nỗi niềm uất hận đau thương cho một đất nước không còn như xưa và đang chịu nhiều bi thương như các đoạn sau đây:

“Trời Sàigòn chiều hôm nay còn nhiều mây bay
Nhiều niềm đau thương bi hận tràn đầy
Gượng nụ cười giọt lệ trên môi
Nhìn đất nước tơi bời một thời em có hay”

Và câu

"Những thành phố em sẽ đi qua
Đây Ba-Lê, đây Luân Đôn, đây Vienne
Nhưng có đâu bằng Sàigòn hôm qua
Nhưng có đâu bằng Sàigòn mai sau”

Chúng tôi rất lấy làm thán phúc anh Tâm Võ là người đạo diễn và biên soạn vỡ nhạc kịch này. Anh đã lọc lựa những bài hát rất có ý nghĩa và ăn khớp với các cảm xúc của từng đoạn trong câu truyện chính của vỡ nhạc kịch 50 Năm Nhật Ký Của Mẹ. Ngoài ra, chúng tôi cũng hết sức thán phục các anh chị em trong Nhóm Bạn Yêu Nhạc, có lẽ không phải là ca sĩ hoặc kịch sĩ chuyên môn nhưng diễn tả tự nhiên và lột tả được các cảm xúc theo câu truyện. Tất cả đã hát và diễn xuất với cả tấm lòng và vì vậy, khán thính giả đã cảm được, đã kết nối các tâm trạng cá nhân mình vào đó và sống theo các cảm súc đang diễn ra trên sân khấu.

Nhìn những người trẻ trên dưới 40 này, trong đó có người thuộc thế hệ hai như Joee Trương là stage manager, với sự trợ lực của quý vị cao niên hơn, đã thành công trong việc soạn thảo và trình diễn được một chương trình ý nghĩa và hấp dẫn để cống hiến cho cộng đồng như vậy, lòng tôi mở rộng hơn với tin tưởng:

"Mong cho nước Việt đời đời, oai dũng vườn cùng lên trên thế giới" như bản nhạc Hải Ngoại Thương Ca của nhạc sĩ Nguyễn Văn Đông.

Đặc biệt chúng tôi xin gửi lời cảm ơn đến Nhóm VROC đã bảo trợ cho buổi nhạc kịch này. Họ đã bỏ nhiều thời gian và công lao tập dợt, trang trải tất cả kể cả chi phí cho hội trường, cho ban nhạc, âm thanh, ánh sáng, và còn cung cấp thức ăn nhẹ cho khán thính giả luôn.

Chúng tôi đã có dịp tham dự nhiều buổi sinh họat văn nghệ, ca nhạc kịch và phim ảnh của cộng đồng người Mỹ gốc Việt tại các tiểu bang và thành phố khác nhau. Nhạc kịch 50 Năm Nhật Ký Của Mẹ rất có giá trị và nếu được đi lưu diễn tại khác nơi có đông cộng đồng người Việt tị nạn sẽ được hưởng ứng nhiệt liệt. Tham dự buổi nhạc kịch này đã làm cho chúng tôi có dịp hồi tưởng lại những trải nghiệm đau buồn đã qua và biết ơn hơn nữa những gì chúng tôi đang có hôm nay.

Nguyễn Lâm Kim Oanh, Thái Quang (người dẫn chuyện chính), Nguyễn Viết Kim

Ban nhạc kịch và MC Xuyến Đông

Hoạt cảnh Nhạc Kịch (50 Năm Nhật Ký Của Mẹ)