NHỚ ANH LÊ VĂN TRỰC
Sáng nay Hùng 50 từ Mỹ ĐT về cho hay anh Lê văn Trực vừa mới mất chiều hôm qua. Tin này đối với ḿnh không thật đột ngột v́ trước đó một thời gian nghe tin anh đă yếu nhiều không tham dự họp mặt khóa 9 Y Khoa Huế vào cuối tháng này được.
Tôi nhớ lần đến Mỹ trước đây-năm 2009- lúc cùng ngồi trên máy bay cùng Hùng 50, Hùng nhắc ḿnh sao trong Kỷ yếu Y khoa Khóa 9 không có bài viết về anh Trực. Ḿnh căi lại rằng có v́ bài đó chính ḿnh viết sau khi nhờ Nguyễn Tuấn là người thân cận với anh Trực lúc c̣n đi học ở Y khoa, nhưng Tuấn không chịu viết. (Đến Mỹ kiểm tra lại quả thực không có bài viết về anh Trực trong kỷ yếu của lớp). Đó là điều làm ḿnh áy náy măi nên phải nhờ Hùng 50 liên hệ với anh để nói lời xin lỗi. Sau hơn ba mươi năm dù nghe qua điện thoại giọng nói của anh vẫn như xưa không mấy thay đổi, không nhầm với ai được, vẫn giọng nói sang sảng đặc trưng của người miền Bắc Trung bộ lẫn mùi nước mắm và nhựa thuốc lá của anh. Khi rủ anh đi dự ngày họp mặt của Y Khoa Huế tổ chức tại Los Angeles để anh em ḿnh gặp nhau tâm sự th́ anh từ chối, anh nói miệng tôi nói khỏe thế nhưng chân yếu lắm đi đâu cũng phải có người d́u nên không đi xa được.
Ngày trước trong thời kỳ học Y anh ít bầu bạn với ai trong lớp. Có lẽ người tâm sự với anh nhiều nhất là Nguyễn Tuấn; hai người trong giờ học lư thuyết thường rủ nhau ngồi cuối lớp để dễ tṛ chuyện và trong giờ thực hành ở Bệnh viện cũng hay đứng ở hành lang tán gẫu và hút thuốc. Cả hai ít khi tham gia tranh căi cùng bạn bè trong lớp về các đề tài chuyên môn y học hay các cuộc vui chơi khác. Nói như vậy không có nghĩa anh Trực là người không hoạt bát hay không có tài ăn nói mà ngược lại là khác, chỉ có điều anh không muốn nói, không muốn tranh căi giữa các đám đông. Nên nhớ trước khi vào học y khoa anh Trực đă đổ cử nhân động vật ngành côn trùng học, đă từng đi dạy học, từng giảng dạy tại trường Đào tạo Cán bộ Xây dựng Nông thôn của Tướng Nguyễn Đức Thắng, đă từng làm việc tại viện Pasteur Sài g̣n và đă từng tranh căi với thủ trưởng ở viện Pasteur để rồi phải bực ḿnh xin đi học Y khoa.
Anh Trực có lối nói chuyện lôi cuốn, kể chuyện khá hấp dẫn. Tôi đă được nghe anh kể về chuyện anh vượt tuyến bằng đường bộ sang Lào để vào Nam sau hiệp định Geneve và bị bắt tại Lào, chính phủ Lào định trả lại anh về miền Bắc Việt Nam nhưng nhờ một hành động vô cùng can đảm là cướp súng của cảnh vệ khi ra ṭa án ở Lào và đ̣i tự sát nếu bị trả lại miền Bắc. Nhờ sự can thiệp của Ủy hội Quốc tế và chính quyền miền Nam nên anh mới được vào Nam. Anh Trực cũng thường kể cho tôi nghe cuộc sống khổ cực của người dân miền Bắc sau năm 1954, về chuyện đấu tố, cải cách ruộng đất, về phong trào trăm hoa đua nở và vụ án nhân văn giai phẩm...
Anh phân tích Truyện Kiều dưới quan điểm Duy vật Biện chứng vui đáo để, nhưng không biết anh có thêm mắm thêm muối ǵ không chứ sau này khi xem qua giáo tŕnh văn học miền Bắc khi viết về Thúy Vân, Thúy Kiều tôi thấy không giống như anh đă kể và biện luận.
V́ anh Trực học về Động Thực vật nên anh rất tâm đắc khi ai đó hỏi anh về chuyện cỏ cây, hoa bướm, và anh Trực đă chỉ dạy cho tôi nhiều điều trong lănh vực này. Nhờ anh mà tôi biết được nhiều loại tùng ở Việt nam; cây thủy tùng khác với cây bút tùng ở dáng lá, cây sơn tùng khác ở dáng cành. Nhờ anh tôi biết được thú chơi ḥn non bộ của người miền Nam khác với miền Trung và Bắc ở điểm nào. Anh Trực c̣n chỉ cho tôi phép xem phong thủy của các bậc vương giả ở Huế, các kỳ án của các vua chúa ngày trước. Tóm lại anh Trực đă thổi vào tâm hồn tôi hồi ở tuổi đôi mươi một t́nh yêu thiên nhiên đậm đà và mănh liệt đến độ tôi và Lê minh Đạo bạn tôi trong những ngày nghỉ học thường lang thang ở vùng chung quanh chùa Tây Thiên, Từ Hiếu t́m cách đặt tên cho các loài hoa dại có hoa đẹp và bắt chước Từ kế Tường, Đinh tiến Luyện viết lên chuyện cổ tích về các loài hoa.
Trở lại chuyện anh Trực, ḿnh cũng không hiểu anh Trực đến với nghề thầy thuốc với mục đích ǵ? V́ đam mê y học, chắc không phải. V́ lư tưởng cứu người chắc cũng không. H́nh như anh đi học để giết th́ giờ hay để lăng quên một điều ǵ đó hoặc để thực hiện một sứ mạng ǵ đó. Bởi v́ anh đến trường, đến bệnh viện như một du khách chứ không phải như một kẻ tầm sư học đạo. Tôi vẫn thấy anh đến dự các giờ lư thuyết rất đều đặn, nhưng chỉ ngồi hút thuốc lá và hờ hững nghe giảng bài mà chẳng bao giờ phát biểu hay thảo luận ǵ cả. Đi thực tập ở bệnh viện cũng thế (anh Trực cùng nhóm với tôi bao gồm tất cả những người mang tên vần T). Anh hiện diện lúc điểm danh, rồi nhanh chóng lảng ra ngoài hành lang bệnh viện hút thuốc, hay tấp vào một góc nào đó đánh cờ tướng với Thông hoặc tán gẫu với Tuấn. Chưa bao giờ tôi thấy anh Trực cầm con dao để mổ dù là một ca tiểu phẫu và cũng chẳng hề thấy anh xăng tay đỡ đẻ một ca nào, mà lạ lùng thay anh vẫn vượt qua tất cả các kỳ thi lư thuyết cũng như thực hành một cách suông sẻ.
Cách đây khoảng năm tháng anh Trực có gọi ĐT cho tôi, sau khi hỏi thăm sức khỏe của tôi và nhiều bạn bè khác. Anh muốn nhờ tôi một vấn đề ǵ đó. V́ lúc đó tôi đang thực hiện một ca mổ khó và cũng đang ở giai đoạn gay go v́ cần tập trung cao độ nên tôi xin lỗi anh, đề nghị được nói chuyện sau một tiếng đồng hồ nữa, nhưng sau đó chờ hoài không thấy anh gọi lại, không biết anh có giận ǵ tôi không nhưng tôi không biết làm ǵ hơn. E-mail anh không xài, ĐT của anh ḿnh không biết số !!! Nên áy náy suốt tháng trời. Nhớ hồi c̣n đi học, bạn bè lớp ḿnh hay ghẹo anh là dân "ăn cá gỗ" hoặc dân "ăn bửa diếp" là anh giận ra mặt dù đó là chuyện có thật của người xứ Nghệ Tĩnh thời kháng chiến. Có lần mấy bạn trong lớp nh́n vào danh sách thi đánh máy không có dấu ghi “Le van Truc”, và kêu là Lơ Trực làm anh giận đỏ mặt tía tai và đến phàn nàn với tôi - Anh Thu là lớp trưởng phải nhắc nhở các anh em không được gọi như thế làm mất tư cách của tôi. Biết là anh hiểu lầm chữ LE của tiếng Pháp và chữ LƠ có nghĩa như LƠ XE nên tôi phải giải thích để anh khỏi hiểu lầm và nhẹ nhàng nói may mà tụi nó không gọi anh là LA Trực chắc anh lại giận hơn. À cũng từ đó anh bị chết tên "ANH TƯ CÁCH".
Tháng trước khi Hùng 49 phát động chương tŕnh họp mặt lớp K9 tai L.A đă hoan hỉ báo tin anh Trực từ miền Đông nước Mỹ cũng qua tham dự v́ anh Trực đă nói "anh Hùng đă gọi là tôi phải tham dự" làm Hùng sướng phổng mũi, nhưng ḿnh biết ngay đây là câu nói của các nhà chính trị dù... đă hết thời. Nhưng quả thật tôi cũng muốn gặp lai anh Trực. Gặp lai anh Trực để xem hàm răng anh lúc qua Mỹ có c̣n bám đầy nhựa thuốc lá như ngày trước không? Ở xứ Cờ Hoa có thuốc rê để hút không khi mà thuốc Basto xanh vẫn chê là nhẹ và gặp anh để hỏi lư do anh học trường Y?
Mới tuần rồi đi về Nhơn Trạch thăm Nguyễn Tuấn, Tuấn đăi tôi ăn một con gà, suốt buổi hai đứa chỉ nói về anh Trực cho đến lúc tôi đứng dậy ra về th́ tôi cũng hỏi Tuấn một câu như trên "mày thân với anh Trực nhưng có biết anh Trực học Y khoa để làm ǵ không?"
PHAN TIÊU THU
THÀNH KÍNH PHÂN ƯU