Quanh Bài Nhạc
THUYỀN VÀ BIỂN
HOÀNG THẾ ĐỊNH
Một buổi chiều mùa cuối xuân 1983, trời vẫn c̣n lạnh, trại tù số 1 thuộc tổng trại B́nh Điền yên lặng v́ tù nhân đă xuất trại đi lao động bên ngoài. Từ cửa sổ trạm xá trại tù, tôi ngồi bâng quơ nh́n mấy con chim nhỏ đang nhảy nhót t́m sâu ở đám cỏ bên trong cuộn kẽm gai, rồi chợt liên tưởng nhớ đến 4 đứa con c̣n nhỏ dại của tôi đang ở nhà với mẹ, ḷng tôi se thắt. Anh cán bộ y tế tên Thành bước vào, anh nầy rất thích thơ và vẫn thường nhờ tôi hướng dẫn cách bỏ vần. Tuy là công an, nhưng anh ấy không chịu giữ phong cách, cứ ăn mặc tùy thích, áo bỏ ngoài quần chân đi dép lẹp xẹp. Anh rút từ túi quần sau một tờ báo mà anh đă gấp lại mấy lần, anh chỉ tay vào một mục của tờ báo và bảo tôi đọc rồi bỏ ra ngoài. Thoạt đầu, tôi không thấy mấy hứng thú khi phải đọc những ǵ liên quan tới Hà Nội, nhưng rồi thấy cái tựa đề là lạ, tôi chậm răi đọc bài thơ, và tôi bị cuốn hút theo từng lời thơ. Câu chuyện của những người đang quấn quít yêu nhau, gắn bó như Thuyền Và Biển: "những đêm trăng hiền từ, biển như cô gái nhỏ quanh mạn thuyền sóng vỗ, thầm th́ gửi tâm tư," và v́ biết ḷng thuyền đầy khát vọng mà "nhiều khi đang b́nh yên, biển ào ạt xô thuyền" v́ muôn thuở đó chính là t́nh yêu. Yêu nhau đến vậy mà phải cách xa nhau:
"…những ngày không gặp nhau biển bạc đầu thương nhớ, những ngày không gặp nhau, ḷng thuyền đau rạn vỡ, nếu phải xa thuyền rồi, biển chỉ c̣n sóng gió, nếu phải cách xa anh, em chỉ c̣n băo tố."
Ḷng tôi đang dạt dào ḷng thương nhớ vợ con th́ anh cán bộ Thành bước vào, tôi trả lại tờ báo, và nói với anh ư ḿnh muốn phổ nhạc bài thơ t́nh dễ thương đó. Anh ta nói:
- Khi tôi đọc bài thơ, tôi nghĩ đến anh ngay, tôi biết anh sẽ làm được.
Tôi chọn ngay nhịp 6/8 để diễn tả cái dập d́u của 2 nhịp 3/8 đều đều của sóng biển trong cái 2/4 nhịp nhàng êm ái lắc lư của con thuyền. Tiết tấu được biến chuyển qua 3/4 khi nói về t́nh yêu êm đềm giữa biển với thuyền và trở lại réo rắc của điệu Slow Rock khi nói về sự chia cách. Bài nhạc chấm dứt ở âm giai phụ (B thay v́ E) để kéo dài măi cái âm hưởng "băo tố" của chia ĺa. Tôi đă giữ nguyên lời bài thơ của nữ thi sĩ Xuân Quỳnh và chỉ trong 2 ngày tôi đă hoàn thành bài nhạc. Trong các bài đă viết, tôi đặc biệt thích bài Thuyền Và Biển do các tiết tấu biến thể khác lạ mà đứa con trai của tôi khi phối khí và hát bài nầy đă nói "nghe như nhạc kịch Opera."
Bài nhạc được anh em bạn tù yêu mến trong những lần diễn văn nghệ trong các trại tù. Mùa xuân 1985, tôi được về với gia đ́nh sau 10 năm trong tù. Một hôm, anh Thành đến nhà thăm tôi, anh nói là anh đă bị đuổi khỏi ngành công an; tôi không ngạc nhiên lắm v́ cách sống của anh. Anh đến mời tôi đi nghe b́nh thơ ở trụ sở cũ của Tổng Hội Sinh Viên Huế. V́ đến trễ, nên tôi không nghe được phần giới thiệu diễn giả, ông là một người dong dơng cao, khuôn mặt có chút khắc khổ, tóc bạc toát, chiếc áo sơ mi xám ngắn tay bỏ ngoài quần xanh đă bạc mầu, chân đi dôi dép nhựa đă sờn. Với giọng bắc lơ lớ, ông nói về cái hay của thơ từ đời Đường đến thơ mới. Khi nói đến cái hay của truyện Kiều, ông vừa cười vừa nói:
-Thơ của cụ Nguyễn Du hay như vậy mà cũng có người moi móc để mà b́nh phẩm chứ thơ của... Bác Hồ th́ chẳng ai chê.
Cuộc b́nh thơ vừa xong, tôi hỏi về diễn giả, anh Thành nói:
-Nhà văn Thanh Tịnh đấy! Anh có biết ông ấy không?
-Tôi thuộc nằm ḷng đoạn văn nổi tiếng của ông từ nhỏ.
Khi mọi người ra hết khỏi pḥng, anh Thành kéo tay tôi về phía ông Thanh Tịnh, anh nói:
-Thưa chú, đây là người đă phổ nhạc bài thơ của chị Xuân Quỳnh mà cháu có thưa với chú.
Nhà văn Thanh Tịnh mỉm cười bắt tay tôi:
-Anh đây à! Chị Xuân Quỳnh chắc sẽ thích thú khi thấy bản nhạc của anh, nếu nghe được th́ quư lắm.
Cầm bàn tay của nhà văn Thanh Tịnh mềm mại và mát, tôi cứ ngỡ như là ḿnh chiêm bao. Có bao giờ tôi nghĩ có ngày ḿnh đối diện với tác giả bài văn ngắn gọn mà ḿnh trân quư từ thưở nhỏ "Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và đầy gió lạnh, mẹ tôi âu yếm nắm lấy tay tôi..."
Hóa ra anh Thành đă gặp nhà văn Thanh Tịnh và trao cho ông bài nhạc tôi phổ thơ Xuân Quỳnh. Ít hôm sau, anh Thành đến chào tôi để trở ra Hà Nội, anh nói rằng bố mẹ anh muốn anh phải trở về đi học để có mảnh bằng.
Ba năm sau, một buổi sáng tôi đang ngồi uống cà phê trong một quán nhỏ bên đường, t́nh cờ để mắt đến hàng tít lớn trên báo mà thằng bé đang rao bán "Nữ sĩ Xuân Quỳnh qua đời." Là lần đầu tiên mua báo, tôi đọc vội tin dữ: “Nữ sĩ Xuân Quỳnh với chồng là nhà viết kịch Lưu Quang Vũ và đứa con gái 9 tuổi chết ngay trong tại nạn giao thông ở Hà Nội.” Sao lại có chuyện cả nhà chết chùm một lúc vậy được. Cộng Sản đă thủ tiêu cả nhà ông Vũ v́ ông đă viết kịch chê bai chế độ.
Năm 1989, khi tôi phải ra Hà Nội để chạy giấy tờ xuất cảnh, t́nh cờ ngồi trên xe được nghe bài nhạc Thuyền Và Biển do nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu dựa vào đôi câu thơ trong bài để phổ nhạc. Tôi đi trên đường phố Hà Nội mà cứ mông lung nghĩ đâu đó đă từng in dấu những con người có tâm hồn trong sáng cao đẹp, tôi thầm cảm ơn thi sĩ Xuân Quỳnh, người đă cho tôi phút giây cảm xúc thật sự của âm nhạc quyện trong hồn thơ của bà.
Florida, tháng 9 năm 2012
BS Hoàng Thế Định YKH-2
Xem music video “Thuyền và Biển” bấm vô h́nh
<<trang trước <<trang chủ