TIỄN THẦY

Chúng em rất bàng hoàng khi nhận tin Thầy thanh thản qua đời tại tư gia, ở tuổi hạt 93, bên cạnh những người thân yêu, lúc 6:55 chiều thứ Năm, ngày 8 tháng 5, 2025.

Thầy quý mến,

Em từng nghe tên của Thầy trước khi em bước chân vào trường YK Huế vì nghe tiếng học giỏi của Thầy, nhất là chuyện Thầy đi du học tại Tây Đức mấy năm liên tiếp. Mãi khi vào năm thứ Nhất YK Huế, em mới chính thức được Thầy giảng dạy về môn Sinh Hóa, mà Thầy là trưởng bộ môn này tại ĐH YK Huế. Sau biến cố Mậu Thân 68, Thầy là một trong những vị GS theo sát lớp chúng em để dạy tiếp môn Sinh Hóa cho hết năm, khi thì tại một phòng học ở trường Quân Y, khi thì tại một phòng khác ở ĐH Vạn Hạnh, trong thời gian trường YKH phải tạm dời vào Saigon. Dưới áp lực của thời cuộc, và để giữ thể diện của Trường nhà phải rời Huế, các trò đều cố gắng học hết mình, nên cuối năm không có trò nào bị Thầy đánh rớt – dù sau này khi nhắc lại chuyện xưa vui cười với nhau, các trò đều than thở: Thầy dạy “cao siêu” quá, nên chẳng mấy ai hiểu nhiều, nhất là về DNA, RNA…

** Hình năm 1968, Thầy Võ Đăng Đài tổ chức du ngoạn cho phái đoàn YKH Saigon tăng viện giải phẫu cho BV Trung Ương Huế.

Từ trái sang phải: Trần Tiễn Ngạc, Vĩnh Chánh, Thầy Võ Đăng Đài, Bs. Trần Tiễn Huyến, 2 SV YK Saigon, Nguyễn Văn Chữ.

Thầy mến,

Trong thời gian “du học” tại Saigon, hai trò Dương Đình Công và em được dạy về cơ thể học qua bộ sách Atlas of Anatomy, quá hay, dễ học và rất thực tế. Hai đứa tìm đến Thầy đề nghị cho phép chúng em ứng tiền trước mua phim, chụp hình và sang thành slides toàn bộ các cuốn sách ấy, làm tài liệu dạy Cơ Thể Học về sau cho các Thầy tại Huế. Các Thầy chỉ cần chiếu slides lên màn hình, sinh viên thích thú vừa nghe giảng vừa nhìn hình, không phải học thuộc lòng. Thầy bằng lòng. Thế là 2 đứa chúng em dùng thời gian nghỉ trưa của mình, vào thư viện trường YK Saigon, mượn lần lượt từng cuốn Atlas of Anatomy, đem ra trước hành lang của thư viện, và dùng máy ảnh Nikon của em và ống kính close up chụp cả ngàn tấm ảnh slides trong toàn bộ sách Atlas. Khi về lại Huế trong mùa hè 1968, 2 đứa mang đến văn phòng trường giao tất cả bộ slides Anatomy + giấy chi phí mua phim. Thầy hứa sẽ giúp thanh toán. Nhưng cũng phải đợi qua năm sau, thêm một hè nữa, 2 đứa em mới nhận được tiền hoàn trả lại khoảng 5 ngàn đồng. Không thêm được 1 xu tiền lời dù tiền bị giam gần 2 năm. Nếu không có Thầy nói vô, 2 đứa em chắc cũng sẽ lãnh được tiền, nhưng có lẽ chậm thêm vài năm. Mỗi khi nhớ lại chuyện này em vui ghê, Thầy ơi!

Thầy quý mến,

Vào hè năm 1970, một nhóm nhỏ sinh viên YKH tổ chức đi chơi mấy ngày tại Đà Lạt, trong đó có Thầy và gia đình Thầy Bùi Duy Tâm. Tình thầy trò thật ấm áp. Đi từ Saigon với 2 xe, một xe của gia đình thầy Bùi Duy Tâm, xe kia của anh Dương Quang Hớn lái. Khi ngang qua Bảo Lộc, xe anh Hớn ghé vào bệnh viện Bảo Lộc, cho anh Nguyễn Văn Chữ đón em gái Thu Dần đang làm y tá ở đó cùng lên xe đi chơi luôn. Em mời Thầy xem lại tấm hình nhớ đời này. Vì khó mà giải thích làm sao mà 7 người có thể nhét chung vào trong một chiếc xe Fiat nhỏ.

** Hàng đầu. Ngồi giữa là Thầy Bùi Duy Tâm, bên trái Thầy là Thu Dần (em gái của Chữ), rồi đến gia đình Thầy gồm có Cô và 4 em. Bên phải Thầy Tâm là anh Lê Quang Tiến, Vĩnh Chánh với cu Vũ, con trai anh Dương Quang Hớn, ngồi trên đùi (Vũ đã từ lâu là 1 Bs. chuyên khoa về Ophthalmology), và thầy Võ Đăng Đài.

Hàng đứng. Từ trái qua sang phải: Dương Đình Châu, Dương Quang Hớn, Nguyễn Văn Chữ và Bảo Chủ.

Sau khi các sinh viên YKH “du học” Saigon trở về lại Huế vào hè 1969, em nhìn thấy Thầy gần gũi rất nhiều với các sinh viên. Thầy thường có mặt ở những trận đá banh giữa các lớp YK hay giữa các phân khoa, xem các trận đấu bóng bàn giữa các lớp YK, hay các cuộc chạy đua, đua xe đạp giữa các phân khoa. Có thể một phần nhỏ do Thầy độc thân những năm đó. Như trong tấm hình dưới đây do học trò Võ Đại Lợi của Thầy mới chuyển mấy ngày trước đây: Thầy đang ủy lạo sinh viên YK Nguyễn Hữu Phùng, Khóa 8, chiếm giải đầu cuộc thi đua xe đạp toàn Viện năm 1971.

 Thầy ơi, chắc Thầy vẫn còn nhớ, trong hè Đỏ Lửa 1972, bạn Trần Tiễn Ngạc và em chạy xe honda đến thăm Thầy và Thầy Tôn Thất Chiểu tại cư xá GS của Viện ĐH Huế, nằm trước mặt tòa Đại Biểu và văn phòng Viện. Đó là thời gian Thầy Chiểu phải có mặt tại Huế vì đúng ngày trực gác khu Giải Phẫu tại Bệnh Viện Huế. Thành phố Huế vắng teo, đa số dân chúng từng kinh nghiệm thảm cảnh Mậu Thân, bồng bế nhau chạy vào Đà Nẵng. Hai Thầy bỗng nổi hứng muốn chơi xì phé với 2 thằng học trò, chẳng biết 2 trò này là ma xì phé, từng nặn con bài mòn ngón tay. Kết quả là cả 2 thầy mỗi người mất toi vài trăm đồng. Thầy Chiểu là người bỏ cuộc trước. Hai chúng em hân hoan về lại Bệnh Viện, dẫn các đàn anh, như Bs. Nguyễn Văn Chữ, nội trú Dương Quang Hớn, và…là nhóm người “quyết tử” ở lại làm việc tại Bệnh Viện Huế, đi ăn một chầu bún bò ở góc Câu Lạc Bộ Thể Thao bên cạnh sông Hương. Ngạc và em nói với nhau “Hiền như Thầy Đài mà đánh xì phé thì chỉ có nước cúng tiền thôi!”

            Thầy quý mến.

Đầu năm nội trú của em, Thầy Nguyễn Văn Tự, trưởng bộ môn Sản Phụ Khoa và Thầy, trưởng bộ môn Sinh Hóa, đồng thời là Phụ Tá Viện Trưởng đặc trách Phát Triển Y Khoa,  đồng hướng dẫn và bảo trợ luận án cho 2 trò Bùi Cao Đẵng và em Vĩnh Chánh, với đề tài gần giống nhau. Của em là: “Khảo Cứu Lượng Protit – Lipit trong Huyết Thanh và sự Bần Huyết ở các Sản Phụ Việt Nam” khám và theo dõi tại khu Ngoại Chẩn; và của bạn Đẳng cũng như vậy, nhưng khác là ở các Sản Phụ đang nằm điều trị bệnh lý trong Khu Sản Phụ Khoa. Vì cả 2 luận án đều cần đến thống kê, nên Thầy đã giới thiệu chúng em đến Thầy Bùi Thế Phiệt, Ph.D tốt nghiệp Sinh Hóa từ Mỹ và là GS của ĐH Khoa Học Huế, để được giúp đỡ về phần thống kê. Em hãnh diện viết lời cám ơn Thầy trong cuốn luận án trình ngày 29 tháng 12, 1973 – một ngày trước ngày sinh nhật thứ 26 của em, và 1 tuần trước khi em vào Saigon trình diện đi trưng tập Quân Y.

            Giờ đây, em xin đọc to cho Thầy nghe lại nhé: “Với sự hiểu biết phong phú và kiến thức dồi dào, Thầy đã gây niềm hứng khởi và đã ân cần đồng hướng dẫn và bảo trợ luận án này. Với tính tình giản dị và đơn sơ, Thầy là một bậc đàn anh luôn luôn nêu cao gương sáng cho chúng em – Tình Thầy Trò mãi mãi lâu bền.

** Vĩnh Chánh, GS Nguyễn Văn Tự, GS. Võ Đăng Đài, Bùi Cao Đẵng

            Thầy kính mến,

Rời trường vào Quân Y đầu năm 1974, em chưa một lần về Huế lại để đến thăm Thầy và trường Y Khoa. Rồi cơn đại hồng thủy cuốn đất nước vào chốn phong ba, mỗi người tan tác trong đọa đày, em hoàn toàn không gặp lại Thầy – dù có nhận chút tin cho biết Thầy lập gia đình với Cô, vốn là hoa khôi một thời của trường Đồng Khánh và của Huế xưa. Thật đáng quý. Tình thế không dễ cho những người có tâm huyết về giáo dục như Thầy tiếp tục làm việc trong nước, nên kẻ trước người sau Thầy và Cô lần lượt đành rời quê hương, định cư tại Hoa Kỳ.

Thầy có gởi tâm sự vào trong Mục 99 Độ qua 3 hay 4 bài viết. Em thích nhất là 2 bài “Vá và Vàng” và “Lời Cám Ơn”. Trong khi “Vá và Vàng” là một câu chuyện về 2 con chó Thầy rất thương, con Vá thì bị “tiêu thổ kháng chiến” theo với nhà cửa trong năm kháng chiến 1946, còn con Vàng lại bị bộ đội ăn thịt ở một trại quân không xa nhà Thầy bao nhiêu lúc 1975, thì bài “Lời Cám Ơn” lại là một lời tỏ tình rất ư là dễ thương cho người vợ bấy giờ vẫn còn ở trong nước. Cách dùng chữ kêu gọi nhau “Muội Muội Huynh Huynh” vô cùng đặc biệt, hé mở cho người đọc nhìn thấy một cuộc tình đến muộn nhưng không kém lôi cuốn và lãng mạn: thơ tình trao tận tay, đạp xe trên đường vắng trong đêm khuya, không một tiếng động ngoại trừ âm thanh của tình yêu đang nhè nhẹ đến. Như chú chăn cừu trong câu chuyện Les Étoiles của Alphone D’Audet, khi đang say sưa kể chuyện cho cô chủ nhỏ Staphanette, chú cảm nhận một cái gì êm ái nhẹ nhàng đè nhẹ xuống vai mình. Chú ngồi yên cho cô tựa đầu thiêm thiếp giấc nồng, chú ngắm nhìn ngàn sao tiếp tục chuyển động trầm lặng lung linh trên trời từ từ mờ dần trong ban mai, để cảm nhận một ngôi sao nhỏ bé, sáng nhất và thanh tú nhất đang lạc đường và đậu trên vai mình. Thầy mến, Thầy hạnh phúc hơn nhiều. Vì sao lung linh nhất bầu trời rớt xuống trong vòng tay của Thầy và trở thành một tiên nữ sống đầm ấm bên cạnh Thầy. Câu chuyện Thầy viết còn thắm, còn ân tình hơn nhiều “Nhìn qua Muội rồi nhìn lên trời, Huynh không biết đã có vì sao nào rơi lạc xuống đây, biến thành Muội và đi bên cạnh Huynh. Huynh muốn nói với vì sao đó: Nàng sao ơi, Nàng đã bỏ bao nhiêu bạn bè đang ca múa trên kia mà xuống đây thì xin Nàng hãy mãi mãi ở lại với ta, ta năn nỉ Nàng và cầu xin Nàng đó, rồi lòng Huynh lại tự nhủ: Từ đây, từng giây từng phút từng giờ Huynh sẽ luôn luôn ở bên cạnh Muội, yêu thương và chung thủy với Muội, bất cứ hoàn cảnh nào Huynh cũng phải cố gắng đem lại cho Muội những gì Muội muốn có”.

Còn gì vui mừng và hạnh phúc hơn khi vợ chồng chúng em gặp Thầy Cô trong tiệc Hội Ngộ đầu tiên của YKH Hải Ngoại tại tư gia anh chị Bs. Bùi Cao Đệ ở Laguna Beach vào mùa hè năm 1987. Và từ đó chúng em thường xuyên gặp Thầy Cô, sánh đôi trong những Đại Hội thường niên của YKH Hải Ngoại hay trong những tiệc to nhỏ bên ngoài hay ở nhà chúng em, cùng với các Thầy khác trong Ban Giảng Huấn của trường trước 1975 và một số lớn đồng môn đàn anh đàn chị và đàn em. Nhìn thấy các anh chị em trong Hội ân cần hỏi thăm Thầy Cô, khắn khít bên Thầy Cô, lắng nghe lời phát biểu của Thầy, lòng em nở hoa vì biết rõ tình Thầy Trò gắn bó như thế nào, vì biết Thầy từng ra sức giảng dạy cho các trò thành đạt, các trò quý mến Thầy không những vì sự thông thái và lòng công tâm của Thầy mà vì tính hòa nhã, sự khiêm tốn đi theo với lời ăn tiếng nói giản dị và hòa đồng. Do Cô chủ trương ăn trường trai để cầu nguyện cho Thầy được sống yên ổn trong chính thể mới từ thời còn ở VN, nên sinh hoạt gia đình Thầy Cô cũng đơn giản. Mọi người đều đồng ý Thầy sống thọ là nhờ những loại trái cây xay Cô cho Thầy uống hàng ngày.

Thầy ơi, lần cuối em gặp Thầy Cô là vào chiều ngày 26 tháng 10, 2024 khi Ban Chấp Hành Hội YKHHN mời Thầy Cô cùng gần 50 anh chị em dùng tối tại nhà hàng Ngọc Sương sau khi Hội tổ chức chuyến xe bus đến Rancho Mirage dự lễ memorial service cho Thầy Viện Trưởng Lê Thanh Minh Châu. Tối hôm đó, Thầy cười rất tươi, nhất là khi đứng bên cạnh anh Võ văn Phác vì cả thầy và trò, già hay trẻ, đểu xử dụng walker. Trong tấm hình riêng Thầy Cô ngồi bên nhau thật dễ thương vô cùng. Nhìn Thầy, em thấy cả một sự bình an trong tâm hồn.

Thầy kính mến,

Tết Nguyên Đán vừa qua, em có gởi email chúc sức khỏe Thầy Cô và Thầy trả lời nhanh, chứng tỏ tinh thần Thầy sảng khoái. Tuy nhiên qua tháng 3, em gởi email và đồng thời điện thoại cho Thầy, cốt ý mời Thầy Cô tham dự 1 hội ngộ bỏ túi YKH Hải Ngoại đón chào đàn em Nguyễn Ngọc Thạch từ Indiana về thăm, mà trong đó sẽ có sự hiện diện của Thầy Phùng Hữu Chí, từng du học Đức về Nội Thương Tiêu Hóa cùng thời với Thầy. Hai ngày sau đó, Thầy kêu lại, cho biết dạo này Thầy không được khỏe lắm, đi đứng khó khăn nhiều hơn trước, nên sẽ không dự được. Thầy còn nói thêm “Bao nhiêu lần Chánh mời Thầy Cô, Thầy Cô rất quý Chánh nên không bao giờ từ chối, riêng lần này cho Thầy Cô được miễn, và cho Thầy gởi lời thăm Thầy Chí”. Bà xã em nhắc em nên đến thăm Thầy Cô sớm. Nhưng vì Tháng Tư Đen và ý nghĩ 50 năm Quốc Hận đã khiến tinh thần em không mấy sáng suốt, có phần lỗi đã chểnh mảng chuyện thăm Thầy Cô.

Thầy ơi,

Hôm nay đứng trước linh cữu Thầy và đưa tiễn Thầy về cõi trời mà lòng em ngậm ngùi thương nhớ Thầy vô cùng. Thương Thầy vì Thầy là một người Thầy đáng mến, đáng ngưỡng mộ. Trọng Thầy vì nhận biết con người hiền hòa của Thầy, không làm phiền lòng một ai, mà cũng chẳng thù ghét người nào. Nhớ ơn Thầy vì những gì Thầy từng giảng dạy và nâng đỡ em từ trong trường, và còn chỉ bảo thêm cho em sau này trong những lần nói chuyện riêng với Thầy. Hơn nữa, Thầy còn là một ân sư của em khi Thầy và Thầy Nguyễn Văn Tự đồng hướng dẫn và bảo trợ luận án Tiến Sĩ Y Khoa Quốc Gia cho em.

Nhìn bên ngoài, nắng bây giờ thật sáng, thời tiết ấm cúng. Nhưng đến chiều dù đẹp bao nhiêu, giọt nắng cũng sẽ dần xa, rồi sẽ tắt, đêm sẽ xuống. Thầy vĩnh viễn xa Cô, xa gia đình và xa chúng em.

Em thắp nén hương vĩnh biệt Thầy, nguyện cầu hương hồn Thầy sớm được siêu sanh tịnh độ.

Xin Cô bảo trọng.

Thưa Cô, em có vài vần thơ “khi tôi đi” của Lê Tín Hương, nay mong được chia sẻ cùng Cô

“Khi tôi đi, xin đừng vươn dấu lệ

 Đừng bận tâm theo thói tục đời thường

Hãy cho nhau những ước nguyện yêu thương

Làm quà tặng tiễn chân người đi trước

            Bước tôi về rồi ra ai cũng bước

            Đến rồi đi ai cũng trắng bàn tay

Bao thăng trầm dâu bể dẫu đong đầy

Rũ bỏ hết nhẹ nhàng rời xa bến.

            Phút cuối cùng xin đừng nên quyến luyến

            Để linh hồn nhẹ thoát kiếp nhân sinh

            Nếu có yêu xin tha thứ tận tình

            Hẹn gặp lại cõi hồi sinh miên viễn”

Thứ Bảy, ngày 24 tháng 5, 2025

Em Vĩnh Chánh

*** Một vài tấm hình kỷ niệm với Thầy Cô

** Tháng 3, 2020. Tại tư gia Thầy Cô Võ Văn Đài:

Từ trái sang phải: cặp Thân Trọng Mẫn & Thu Vàng, Nguyễn Chi & Hảo, Thầy Võ Đăng Đài & Cô, Vĩnh Chánh & Minh Châu, Võ Văn Cầu & chị Cầu, Lê Văn Danh & Liên Tâm

** Tháng 12, 2021, hội ngộ tại nhà Chánh Châu:

Từ trái sang phải: Anh Võ Văn Cầu, Cô Đài, GS Viện Trưởng Lê Thanh Minh Châu, GS Tăng Thành Trai /tức phu nhân của Thầy Viện Trưởng, GS. Võ Đăng Đài

**Ngày 14, tháng 5, 2022. Tiền Hội Ngộ do anh chị Võ Văn Phác tổ chức tại nhà hàng Ngọc Sương.

Trong tấm hình chụp chung trước khi rời nhà hàng, Thầy Minh Châu chọn đứng gần 2 chị Minh Châu, cùng tên nhưng khác phái là: Phan Minh Châu, mẹ bề trên của Vĩnh Chánh, kế đó là Trương Minh Châu, tức là phu nhân của BS. Lê Khắc Tánh (RIP)

*Từ trái sang phải / Ngồi: Thầy Vận (Toronto, Canada), Cô Tự, Cô Thành Trai, tức phu nhân Thầy Minh Châu, Cô Đài, Thầy Đài, Chị Soa (Houston)

*Từ trái sang phải / Đứng: Võ Văn Phác và vợ, Chị Cầu, Cô và Thầy Lê Đình Cai (San Jose), Thầy Tự (Boston), Thầy Minh Châu, Chị Phan Minh Châu, Chị Trương Minh Châu (San Francisco), Chị Nam, Chị Cẩm Quỳnh (tức phu nhân BS. Trần Quang Hân, RIP), Anh Võ Văn Cầu, Anh Đồng Sĩ Nam và Vĩnh Chánh.

*Người chụp hình là Anh Minh, rể Thầy Vận

*Thiếu: Chị Anh Nga, đang đứng phía trước điều khiển anh phó nhòm

* Vắng mặt phút chót: Chị Tâm Thường (phu nhân BS. Võ Văn Tùng, RIP)

Cám ơn anh chị Võ Văn Phác đã đem lại niềm vui lớn, nhất là cho quý Thầy Cô. Mong tiệc Tiền Mini Reunion sẽ để lại nhiều kỷ niệm khó quên cho mọi người

** Ngày 15, tháng 5, 2022. Hội Ngộ do anh chị Võ Văn Cầu khoảng đãi tại nhà hàng Grand Garden. Cám ơn anh chị Võ Văn Cầu góp phần củng cố tình thân ái giữa Thầy và Trò.

Từ trái sang Phải: Võ Lâm Quang (cháu của Thầy Võ Đang Đài) và vợ, Hồ Đăng Thuận (quản lý diễn đàn YKHHN), Cô và Thầy Võ Đăng Đài, Cô và Thầy Lê Đình Cai, Vĩnh Chánh.

** Ngày 5 tháng 5, 2024, trong ngày tiệc mừng Cinco De Mayo, tại nhà của Chánh Châu

Và, save the best for the last: xin mời quý anh chị em đọc và nghe lại phần phỏng vấn Thầy Cô Võ Văn Đài trong Tiệc Hội Ngộ ngày 15, tháng 5, 2022

Phỏng vấn tiếp phía bên Ngoại với Thầy Cô Võ Đăng Đài

- Em nghe Thầy bị hư tiếng nói từ cả năm qua, Không phải vì Covid, nhưng do biến chứng chi chi đó…rồi thêm tai Thầy cũng có vấn đề. Nếu Thầy che con luôn mắt nửa thì Thầy sẽ là một nhà hiền triết với Tam Không: Không nghe, không nói, không thấy. Nay Thầy không phát biểu được thì em chỉ xin Cô trả lời giùm Thầy 1 câu thôi: nước xay trái cây, rau củ mà Thầy Cô thường dùng nhiều nhất trong nhà gồm những loại gì mà giữ sức khỏe Thầy Cô tốt đẹp như vậy?

Quý vị ơi. Thêm một trùng hợp như với anh chị BS. Võ Văn Tùng. Ngày sinh nhật của Thầy và Cô Đài vào đúng ngày đầu năm dương lịch, Mùng Một tháng Giêng, chỉ khác năm mà thôi. Khác bao nhiêu năm thì mình phải đoán thôi, chừng 1-2 con giáp là nhiều.

Em cám ơn Thầy Cô.

*Voice Recorded: Phỏng vấn Cô Thầy Võ Đăng Đài

**Đến đây, mời chị Quý Hương trình bày liên khúc Tango về Huế tặng TC Đài. Đó là Trở Về Huế và Tâm Tình Gởi Huế

*Voice Recorded:  Trở Về Huế & Tâm Tình Gởi Huế

Cám ơn Quý Hương.

*** Hình ảnh Tang Lễ GSTS Võ Đăng Đài:

https://photos.app.goo.gl/h8vKg758g4vmiBxm6