Tắt Lửa
Ấn tượng của chị Dung lần đầu gặp ông Đại là một khuôn mặt vô hồn nh́n vào khoảng không vô định. Không chào hỏi, không có bất kỳ biểu hiện vui buồn ǵ trên khuôn mặt trơ như tượng đá. Tuy vóc dáng ông c̣n khỏe mạnh đối với một người ngoài bảy mươi nhưng những bước đi có vẻ nặng nề không phải do đau yếu mà dường như trong ḷng không muốn bước.
Hôm
đó là ngày đầu tiên chị Dung đi làm cái nghề
chăm sóc người già ở nhà ông Đại. Ra mở
của là một người đàn bà có tuổi với
gương mặt lạnh như tiền lướt nh́n
chị từ đầu đến chân. Bà Tiên vợ ông Đại
có thói quen đánh giá người khác qua bề ngoài bằng
cái nh́n soi mói làm đối phương mất b́nh tĩnh.
Công ty chị Dung phải đổi đến năm nhân
viên chỉ trong ṿng một tháng, chị Dung là người
thứ sáu. Nguyên nhân thông thường của việc đổi
người là do gia chủ yêu cầu người chăm
sóc làm những việc quá sức hay người làm không chịu
nổi nhưng ch́ chiết đay nghiến của thân chủ.
Trường hợp của ông Đại hoàn toàn khác. Ông
hoàn toàn không mở miệng hay yêu cầu điều ǵ. Nếu
muốn làm ǵ cho ông Đại phải được bà
Tiên đồng ư th́ mới được làm. Thực ra bà
Tiên không thích có người đến nhà để chăm
sóc ông Đại. Việc sắp xếp này là do cô con gái
Mindy bàn với ông bác sĩ gia đ́nh và ông Đại là
người gật đầu theo ư họ mà thôi. Những
người xin đổi việc là do không ai chịu nổi
cái tĩnh lặng gần như bất động trong
ngôi nhà ông Đại.
Chị Dung trông trẻ trung hơn lứa tuổi u60 của ḿnh, thời gian vẫn chưa làm phai hết nét đẹp dịu dàng của người đàn bà góa này. Sau hơn 30 năm làm y tá cho một bệnh viện ở Sài G̣n, lúc về hưu, chị được con gái lớn bảo lănh sang Mỹ. Chị muốn đi làm để kiếm tiền nuôi hai đứa con c̣n ở Việt Nam và có thể sớm bảo lănh chúng sang để đoàn tụ gia đ́nh. Lúc mới qua Mỹ, chị đi làm giúp việc cho một gia đ́nh giàu có người Việt. Hàng ngày vợ chồng họ đi làm và con cái đi học, một ḿnh trong một ngôi nhà rộng lớn ở một vùng núi, chị Dung có cảm giác thật trống trải. Nghe ở vùng này người ta tuyển nhân viên chăm sóc người cao tuổi, chị Dung cảm thấy công việc này phù hợp với chị hơn nên nộp đơn. Sau khóa huấn luyện một tuần, chị được phân công chăm sóc ông Đại tại nhà. Công việc của người chăm sóc theo hợp đồng lao động là giúp đỡ thân chủ trong việc ăn uống, đi lại, vệ sinh cá nhân, nấu nướng và dọn dẹp nhà cửa.
Ông Đại vốn là một cựu sĩ quan VNCH, định cư ở Mỹ gần ba mươi năm trước theo diện HO. Ông bà sang Mỹ khi đă nửa đời người, rồi lao vào kiếm tiền để nuôi hai đứa con. Ông đă từng làm nhiều việc khác nhau như sắp xếp hàng ở các siêu thị, nhân viên đưa thư. Dù vất vả nhưng ông đă hoàn thành tốt nhiệm vụ của một người cha là nuôi hai con nên người. Tony nay là bác sĩ chuyên khoa da liễu; Mindy là luật sư. Hai ông bà về hưu sống trong căn nhà nhỏ mà gia đ́nh họ sống trong hơn hai mươi năm ở ngoại ô Phidadelphia. Tony và Mindy sau khi ra trường, mua nhà riêng gần đó để tiện đi lại chăm sóc hai ông bà.
Hồi
các con c̣n nhỏ, ông Đại vui vẻ hoạt bát và siêng
năng làm việc. Từ lúc hai con trưởng thành và ra
riêng, ông Đại trở nên trầm tư ít nói. Trước
đây, ông Đại cảm giác họ là một gia đ́nh
đầm ấm. Đó là động lực để ông
làm việc kiếm tiền nuôi con. Lúc các con khôn lớn th́
chúng nó thành Mỹ con từ văn hóa đến lối sống,
khoảng cách hai thế hệ ngày một xa. Lúc đầu
ông bà nghĩ như thế cũng tốt cho thế hệ
thứ hai. Chúng nó đă ḥa nhập với cuộc sống ở
đây, đất nước này trở thành quê
hương của chúng chứ không phải như bọn
người già họ.
Bà Tiên là người đơn giản, chỉ cần thấy con cháu có cuộc sống tốt là bà vui. Ông Đại th́ khác. Vốn sinh ra trong một gia đ́nh truyền thống ở Huế, ông quen với sự gắn kết giữa các thế hệ trong một gia đ́nh ở đó người ông hay người cha luôn được kính trọng và có tiếng nói trong từng việc nhỏ việc lớn. Hai đứa con ông cũng suy nghĩ đơn giản như mẹ chúng, cho rằng sứ mệnh của ông đă kết thúc, bây giờ đến lượt chúng nó. Ông bà chỉ cần ngồi yên để hưởng những thành quả của ḿnh.
Bà Tiên cũng nghĩ rằng bây giờ con cháu thành đạt, đây là lúc ông được nghĩ ngơi th́ đúng ra ông nên vui mới phải. Ông muốn nói ǵ với con cháu bà cũng ngăn cản, cho rằng ông cổ hủ và con cái bây giờ hiểu biết hơn cha mẹ hăy để chúng nó tự quyết định. Hồi ông c̣n là lao động chính trong nhà, hàng ngày bà cũng cố nấu những món ông thích. Khi về già, bà trở nên mệt mỏi nên trong nhà ít khi đỏ lửa. Các món ăn thường trực là ngũ cốc với sữa, ḿ gói, bánh kẹp thịt đông lạnh hâm bằng ḷ vi sóng. Ông buồn không muốn ăn th́ bà than rằng ông đổ chướng. Ông thích về Việt Nam sống th́ bà không chịu v́ muốn sống gần con cái. Nhiều lúc ông nói chuyện về những kỷ niệm ở Việt Nam bà cũng không buồn nghe, bảo rằng ông sống hoài niệm. Dần dà ông chẳng buồn nói v́ cảm thấy không c̣n ai lắng nghe ḿnh nữa.
Cuối tuần Tony và vợ con ghé qua nhà ông bà để một đống đồ ăn vào tủ lạnh, hỏi thăm ông bà đôi ba câu rồi đi. Mindy th́ ở hơi xa nên thường gọi điện cho ông bà để biết t́nh h́nh. Thỉnh thoảng, cô ghé nhà ông bà khi có công chuyện cần thiết mà thôi. Cả tuần bận rộn với công việc, cuối tuần hay ngày lễ những người trẻ muốn nghỉ ngơi và dành thời gian cho gia đ́nh nhỏ của ḿnh. Ai cũng có xu hướng tập trung vào thế hệ sau, v́ cho rằng đó mới là tương lai. Hơn nữa, ngoài việc hỏi thăm ba mẹ có uống thuốc đầy đủ không, hôm nào đi thăm bác sĩ th́ họ cũng không biết làm ǵ hơn. Oái ăm thay, con người thông minh có thể tạo ra những con búp bê biết thể hiện cảm xúc mà bản thân con người th́ lại trở thành những cái máy biết nói theo kiểu lập tŕnh.
Ông Đại đi thăm bác sĩ tâm thần của ông thường xuyên để kiểm tra và điều chỉnh thuốc. Dường như càng uống thuốc th́ bệnh trầm cảm của ông Đại ngày một tệ hơn. Lần khám gần đây, bác sĩ đề nghị với ông họ sẽ làm sốc điện cho ông nếu ông đồng ư. Mỗi lần đi gặp bác sĩ, hai thân già tha nhau chứ hiếm khi nào ông con bác sĩ đưa cha ḿnh đi khám. Có lẽ anh ta quá bận và anh ta nghĩ điều đó cũng không cần thiết. Công việc ai người đó lo, anh đưa ông đi cũng không có ích lợi ǵ hơn. Một suy nghĩ rất Mỹ, tôn trọng sự độc lập và riêng tư của người khác. Logic đến nhẫn tâm!
Cô con gái Mindy là một nữ luật sư trẻ đẹp, nói tiếng Việt trọ trẹ. Mỗi lần nói chuyện ǵ với bác sĩ ông bà cũng phải thông qua một người phiên dịch. Thỉnh thoảng Mindy đưa ông Đại đi để giải quyết những vấn đề cô cho là quan trọng. Một lần để nói với bác sĩ rằng cô rất lo lắng cho sự an toàn của mẹ có khi phải ở chung nhà với ba cô v́ đôi khi tức giận ông hay ném vật này vật nọ. Mới đây cô đến để yêu cầu bác sĩ gia đ́nh rằng ba cô cần người chăm sóc tại gia v́ mẹ cô không đủ sức để làm và nhất là ông bà không c̣n đối xử với nhau ḥa thuận như trước đây.
Các nhà tâm lư học
cho rằng giữa cha và con gái có một t́nh yêu đặc
biệt. Ông Đại thấy giữa ḿnh và con gái là một
khoảng cách vời vợi. Ông thèm một cái ôm tŕu mến,
ánh mắt thương yêu, hay một câu an ủi từ cô
con gái. Chỉ chừng đó là ông có thể bớt bệnh,
chứ không phải những viên thuốc với những
công thức hóa học chính xác đến vô hồn kia. Ông
Đại ước ǵ con trai con gái ông cứ bé như hồi
nào, để mỗi buổi sáng ông được cơng
chúng ra xe bus, rồi được hai đứa ôm hôn
trước khi đến trường. Những buổi
đi coi phim tụi nó đ̣i ông mua cho những bao bắp
rang nóng hổi hay những kem cây mát lạnh. Những lúc cô
đơn, ông có thói quen lục lạo những kư ức
đẹp. Ông vẫn c̣n nhớ như in cái dáng chạy
chân sáo đầy phấn khích của hai đứa những
lúc đó. Tụi nhỏ quấn quít bên ba mẹ, thế giới
của chúng có một phần ông trong đó. Bây giờ thế
giới chúng nó và ông là những đường tṛn chỉ
tiếp xúc ngoài mà thôi. Đó là những lúc tụi nó đem
thức ăn đến cho ông hay là đến bác sĩ
để khai thêm triệu chứng của ba nó. Tụi nó
được gọi là thành đạt nhờ học và
hành những thứ logic vô hồn, lạnh lẽo c̣n
hơn những cái thánh giá trên các ngôi mộ.
Ông không hề trách chúng nó v́ cuộc sống của chúng đâu có nhiều thử thách như ông đâu để hiểu hết những suy nghĩ của ông. Ngay cả người đă đồng hành với ông qua những thăng trầm là vợ ông c̣n không hiểu được ông. Nhiều khi ông có cảm giác lạc lơng ngay trong tổ ấm của ḿnh. Thông thường cảm xúc của mỗi con người như là tấm gương phản chiếu tâm hồn người đối diện. Dễ thương th́ dễ được thương, chứ mấy ai chịu khó thương người khó chịu. Trong cuộc sống gia đ́nh th́ sự hiểu biết và thương yêu là điểm then chốt. Nếu không có đủ hiểu biết và t́nh thương th́ khi có chuyện ǵ xảy ra, mọi người có xu hướng đổ lỗi cho người khác. Từ đó, khoảng cách giữa mỗi người ngày càng xa. Hiểu và thương giúp ḿnh trở nên vị tha, hy sinh hơn để có thể ôm ấp người thương những lúc họ không dễ thương. Đó cũng là lúc người thương của chúng ta cần ṿng tay của ḿnh nhất.
Đến thế hệ thứ ba th́ thế giới ông và cháu là những đường tṛn không tiếp xúc nữa mà xa nhau như những hành tinh quay cuồng trên những quĩ đạo riêng, không bao giờ đụng nhau. Tụi nó nói tiếng Mỹ, ăn đồ Mỹ, Việt Nam đă quá mơ hồ với chúng. Những ǵ ông nói chúng không bao giờ hiểu và ngược lại. Ngay cả vợ ông cũng khuyến khích các con nuôi dạy cháu ḿnh theo kiểu Mỹ để được như cha mẹ nó, để bà nở mày nở mặt về thế hệ Mỹ con này. Vợ ông luôn tự hào về các con, khoe con ḿnh giỏi cỡ nào, nhà cửa to lớn ra làm sao. Bà Tiên là người thiên về vật chất và dễ thỏa măn. Bà hay than rằng ông đ̣i hỏi nhiều quá. Bà thấy ông ngày một khó tính cũng không c̣n muốn gần ông nhưng cũng không muốn để người khác chăm sóc ông. Ông Đại có cảm giác ngày xưa ḿnh ông gánh cả nhà th́ bây giờ ông đă trở thành gánh nặng cho vợ con.
…
Mấy năm trước
khi chị Dung đến, một ngày của ông Đại
là ngồi hàng giờ ở sofa nh́n vào khoảng không vô định.
Đến buổi th́ ăn, tối trời th́ lên giường.
Như một cái máy, không c̣n chút hứng thú ǵ. Không ai biết
hay quan tâm những suy nghĩ trong đầu ông. Đơn
giản, bệnh th́ uống thuốc. Vốn là một y tá
nhiều kinh nghiệm, chỉ chưa đầy một tuần
bên ông, chị Dung nhận thấy lối sống là phần
quan trọng nhất đối với căn bệnh trầm
cảm của ông Đại. Chị Dung nghĩ rằng nếu
ḿnh không giúp ông th́ đến người thứ n cũng
không ai thay đổi được ǵ. Hàng sáng chị pha
trà mời ông uống, nấu những món Việt thuần
túy cho ông ăn, đọc truyện và mở nhạc cho ông
nghe, đưa ông đi dạo. Chị cố gắng tṛ
chuyện với ông Đại bằng cách khơi gợi
những kỷ niệm hồi c̣n ở Việt nam, những
kư ức vui vẻ với vợ con. Lúc đầu bà Tiên tỏ
vẻ không thích chị Dung làm những điều đó
nhưng chị
mạnh dạn thưa với bà đó là trách nhiệm của
chị, nếu bà không muốn th́ có thể yêu cầu với
công ty để đổi người. Kinh nghiệm mách bảo
chị có thể giúp ông thoát ra khỏi t́nh trạng sống
cũng như chết này nên chị thà làm theo lương
tâm rồi bị cho nghỉ việc chứ ngậm miệng
ăn tiền rồi cũng chán và tự ư xin nghĩ
như năm người trước.
Và chị Dung đă đúng. Ông Đại ngày càng có những biểu hiện trên khuôn mặt một nhiều hơn. Giọng nói và cử chị dịu dàng của chị Dung làm ông Đại nhớ lại cô bé học cùng lớp tiểu học hơn nửa thế kỷ trước. Những kỷ niệm nhiều khi giúp con người ta sống qua thực tế phũ phàng. Trí nhớ ông sống lại với h́nh ảnh cô bạn cùng lớp xinh xắn với hai má lúm đồng tiền có giọng đọc và hát thánh thót như sơn ca. Lần đầu tiên sau nhiều năm làm tượng đá, ông đă t́m được nụ cười trên môi và những hoan hỉ trong tâm của ḿnh.
Tuần thứ ba, ông Đại đă chịu theo chị Dung ra sân mỗi buổi sáng để chăm sóc các cây cảnh. Ông bắt đầu đi đứng nhanh nhẹn hơn, nói năng ngày một nhiều hơn. Những buổi sáng sau đó, ông Đại thấy ḷng ḿnh háo hức như là cậu học tṛ ngày xưa mong đến trường mỗi ngày để được gần cô bạn cùng lớp. Thứ hai tuần thứ tư, ông Đại thấy sốt ruột v́ đă hơn 9 giờ sáng mà chị Dung vẫn chưa đến. Rồi ông nhận được điện thoại của công ty cho hay trên đường đến nhà ông, chị Dung bị tai nạn xe và họ sẽ phân công người khác đến chăm ông.
Ông cho họ hay rằng ông đă khỏe không cần người chăm sóc nữa. Ngay lập tức, ông lấy xe chạy vào bệnh viện thăm chị Dung. Nghe chị Dung bị tai nạn, đột nhiên ông trở lại mạnh mẽ, quyết đoán như thời c̣n cầm súng. Sau nhiều năm không ngồi trước vô lăng, mà hôm nay ông chạy xe thật ngon. Ông hỏi người trực ở bệnh viện, người ta dẫn ông đến pḥng mổ năo nơi chị Dung vừa được đưa vào. Ông được cho biết chị Dung đang trong t́nh trạng nguy kịch tính mạng cần phải phẫu thuật ngay.
Mới hai tuần trước ông c̣n thờ ơ với mọi thứ trên đời với đôi mắt nh́n vào hư vô th́ bây giờ trông ông bồn chồn bước tới bước lui trong pḥng chờ với đôi mắt mở to như dán vào cánh cửa dẫn từ pḥng mổ ra pḥng đợi. Mỗi khi cánh cửa trắng mở, ông Đại nh́n chằm chằm vào những bóng áo xanh bước ra, cố t́m nụ cười trên gương mặt họ. Bất chợt ông Đại nhận ra những ǵ làm ông suy nghĩ trong mấy năm qua đă hoàn toàn tan biến trong giờ phút sinh tử này.
TYKH