BBT vô cùng cám ơn Chị Uyên Hạnh, tức chị Đoàn Đoan Trang, đă cho Mục 99 Độ hiểu thêm về Cố Thi Sĩ Nguyễn Chí Thiện qua bài viết dưới đây nhân dịp giổ 100 ngày của thi sĩ. “Hoa sẽ nở muôn nhà muôn vạn đóa, Hoa hạnh phúc tự do vô giá”. BBT mong ước sẽ c̣n được đăng nhiều bài của chị lâu dài về sau. BBT
TƯỞNG NIỆM CỐ THI SĨ NGUYỄN CHÍ THIỆN
NHÀ TRANH ĐẤU CHO DÂN CHỦ TỰ DO
Tác giả Thi Tập “HOA ĐỊA NGỤC”
UYÊN HẠNH
Buổi diễn ngâm Thơ Nhạc HOA ĐỊA NGỤC trùng ngày “Lễ Tưởng Niệm 100 Ngày Cố Thi Sĩ Nguyễn Chí Thiện” đă từ giă cơi đời, được Hội Cựu Tù Nhân Chính Trị và Nạn Nhân Cộng Sản Việt Nam tổ chức vào Chủ nhật 13.01.2013 tại Trung Tâm Văn Hóa và Sinh Hoạt Cộng Đồng Người Việt Tự Do ở Bonnyrigg, NSW, Úc Châu. Ngoài mục đích thắp lên nén tâm hương thành kính tưởng nhớ một nhà đấu tranh dân chủ bất khuất, những người cảm phục ông mong muốn đọc lại những gịng thơ của ông để chuyển tải và nuôi dưỡng ư chí bất khuất, sự dũng cảm và niềm tin tiềm tàng rực sáng trong lời thơ ông viết.
Đọc thơ ông để thấy công cuộc trường kỳ chiến đấu của ông đối với một thể chế cai trị không tôn trọng quyền sống con người của nhà cầm quyền Cộng sản Việt Nam. Qua nhận định sắc bén của một nhà trí thức yêu dân chủ tự do ông đă nh́n thông và nh́n sâu vào sự bạo ngược bất công và bất nhân của nhà cầm quyền Cộng sản Việt Nam. Ông có cái nh́n đầy t́nh thương và đau xót cho thân phận đồng bào đang bị chà đạp ức chế hà hiếp. Và ông, bằng trải nghiệm của một người tù lương tâm, dùng lời thơ ḿnh vẽ cho thế giới thấy rơ h́nh ảnh một cuộc sống tù đày oan khiên nghiệt ngă của những người dân Việt bị cầm tù, chỉ v́ họ làm đầy đủ bổn phận người dân là yêu đất nước yêu tự do dân chủ, góp phần xây dựng một xă hội an b́nh và no ấm cho mọi người. Ông bị tù chỉ v́ nhà nước muốn “bỏ tù tiếng nói” của ông.
Qua lời thơ ông thế giới thấy rất rơ một khiá cạnh khác của sự chà đạp nhân quyền, là việc nhà cầm quyền Cộng sản Việt Nam đă và đang áp dụng mọi thủ đoạn bất nhân vắt khô vắt cạn sức lực tù nhân, làm nguồn sản xuất nhiều loại sản phẩm tạo một nguồn thu nhập khổng lồ từ năm này qua năm khác. Đối lại là những cực h́nh dă man để thúc đẩy hàng vạn hàng triệu người tù gầy guộc bệnh hoạn và trong đói khát triền miên phải dốc toàn sức tàn làm những công việc nặng nhọc để nguồn sản xuất nầy đạt được con số tối đa. Thơ ông ghi rơ t́nh cảnh những người dân, từ trẻ con đến người già, thanh thiếu niên nam nữ đă bị cướp mất tự do, bị hành hạ thể xác bằng tất cả mọi cực h́nh dă man nhất trong nhà giam, ngoài ruộng lúa, trên đồng lầy, trong rừng sâu. Họ bị bó đói bỏ khát, bị bóc lột sức lao động cho đến khi sức tàn lực tận, bệnh hoạn phải gục chết trong âm thầm v́ không thuốc men không được chữa trị. Với lời thơ ông chúng ta thấy rơ nhà tù dưới thể chế cộng sản, khi nhân quyền bị chà đạp chính là địa ngục trần gian.
Chuyện có thực mà tưởng như thần thoại.
Mà tưởng như ác mộng bi ai (Hoa Địa Ngục/NCT)
…..
Ngục tù cất bước oan khiên
Thành thị thôn quê sơn hải trăm miền
Hội tụ!
Băi sú, bờ lau, rừng rú
Thây người vun bón nuôi cây (Đồng Lầy/HĐN/NCT)
Nhà Thơ Nguyễn Chí Thiện sinh ngày 27.02.1939 tại Hà Nội, tác giả tập thơ nổi tiếng HOA ĐỊA NGỤC. Ông được mệnh danh là ngục sĩ và là nhà thơ phản kháng nổi tiếng nhất của Việt Nam. Ông từ trần tại Santa Ana, California, Hoa Kỳ lúc 7 giờ 17 phút sáng ngày 2/10/2012, hưởng thọ 73 tuổi.
Thi sĩ Nguyễn Chí Thiện bị bắt và bỏ tù kể từ tháng 5/1961 và được thả vào tháng 10/1991. Ông bị giam giữ không có án qua nhiều nhà tù, từ Phú Thọ, Yên Bái, Lào Cai, qua nhiều trại tù cải tạo, đặc biệt là nhà tù nổi tiếng Cổng Trời (Hà Giang), khám lớn Hỏa Ḷ của chế độ Cộng Sản. Ông ở tù tất cả là 27 năm.
LƯ DO BỊ TÙ ĐÀY:
Vào cuối năm 1960 ông được một người bạn nhờ dạy thế hai giờ môn sử địa tại một trường trung học và tài liệu giảng dạy là quyển “Cách mạng Tháng Tám 1945” do nhà xuất bản Sự Thật phát hành. Sách xuyên tạc sự thật khi viết Thế Chiến Thứ Hai chấm dứt nhờ Liên Xô chiến thắng quân đội Nhật bản. Ông đă giảng cho học sinh biết Thế Chiến Thứ II chấm dứt nhờ Hoa Kỳ thả hai trái bom nguyên tử lên hai thành phố Hiroshima và Nagasaki buộc Nhật Bản đầu hàng vô điều kiện. Nhà cầm quyền Cộng Sản Việt Nam kết án ông với tội danh phản tuyên truyền và ông bị giam giữ khoảng 3 năm rưỡi. Năm 1964 ông ra tù nhưng đến năm 1966 ông lại bị bắt v́ những bài thơ vạch trần chế độ bất nhân của nhà cầm quyền Hà Nội của ông được nhiều người truyền tay nhau đọc. Măi đến năm 1977 ông mới được thả.
Ngày 16.07.1979 ông chạy đến Ṭa Đại Sứ Anh Quốc ở Hà Nội với tập thơ chép tay gồm 400 bài phần lớn là những bài thơ ông đă làm trong thời gian ở tù. Giáo sư Patrick James Honey-một chuyên viên về Việt Nam của Trung tâm Á và Phi châu tại Đại học Luân Đôn cho hay, sau khi quăng tập thơ vào ṭa đại sứ Anh, ông bị bắt ngay trước cửa ṭa đại sứ. Các viên chức ngoại giao đă gửi tập thơ này về Luân Đôn. Đính kèm theo tập thơ là một lá thư viết bằng tiếng Pháp có nội dung như sau: ”Thưa ông. Nhân danh hàng triệu nạn nhân vô tội của chính thể độc tài, đă gục ngă hay c̣n đang kéo dài một cái chết đau đớn trong ngục tù Cộng sản , tôi xin cho xuất bản những bài thơ này tại vùng đất tự do của quốc gia ông. Đây là công tŕnh làm việc suốt hai mươi năm trời của tôi. Phần lớn được sáng tác trong những năm tôi bị quản thúc. Tôi nghĩ rằng không phải ai khác mà chính chúng tôi, những nạn nhân, có sứ mạng phải phơi bày cho thế giới thấy những khổ nhục không thể tưởng tượng nỗi của dân tộc tôi, hiện nay vẫn c̣n đang bị áp chế và hành hạ thẳng tay. Cuộc đời tan nát của tôi chỉ c̣n một hy vọng là nh́n thấy thế giới ư thức được rằng Cộng sản là một bệnh dịch khủng khiếp của nhân loại. Xin ông nhận nơi đây ḷng biết ơn sâu xa của tôi cũng như của những đồng bào bất hạnh của tôi.” Ngay sau đó ông bị giam giữ, và lần giam giữ này kéo dài hơn 12 năm cũng là lần giam giữ khắc nghiệt nhất trong các lần tù tội của ông. Tuy không có bản án ông đă bị đưa đi tù từ năm 1979 và cho đến ngày 28/10/1991 ông mới được thả, nhờ sự can thiệp của nhiều nhân vật cùng tổ chức quốc tế tranh đấu bảo vệ nhân quyền.
Tập thơ HOA ĐỊA NGỤC của Thi sĩ Nguyễn Chí hiện được chuyển lậu ra nước ngoài và được in thành sách vào tháng 10/1980. Năm 1985 tập thơ HOA ĐỊA NGỤC trúng giải thi ca Quốc tế tại Ḥa Lan, và được dịch sang các tiếng Anh, Pháp, Đức, Trung Hoa, Nhật, Tiệp. Trên hai mươi bài thơ của ông trong tập thơ nầy đă được một số các nhạc sĩ tên tuổi phổ nhạc. Hai lần ông được đề nghị trao giải Nobel Văn học. Nghị viện các nhà văn (Parlement des Ecrivains) Âu Châu đă mời ông về tại Strasbourg rồi St. Lô ở Pháp để nghỉ ngơi và viết sách trong hai năm. Tập truyện Hỏa Ḷ và một bản dịch Pháp văn Tập thơ Hoa Địa Ngục (Fleurs De L’enfer) ra đời trong hai năm nầy. Năm 2006, cơ quan East Coast USA Vietnamese Publishers Consortium xuất bản bằng Việt ngữ một tuyển tập toàn bộ 700 bài thơ Hoa Địa Ngục ông đă sáng tác từ năm 1957 đến năm 1996.
Thời gian ra hải ngoại ông đă đem kinh nghiệm về chế độ Cộng Sản, kinh nghiệm tù đày tŕnh bày với các cộng đồng người Việt khắp nơi, từ Hoa Kỳ, Canada, Âu Châu và Úc Châu.
HOA ĐỊA NGỤC
HOA trong thơ ông, không là biểu tượng của sự tươi đẹp nẩy nở từ thiên nhiên, mà là niềm hy vọng nẩy sinh và ấp ủ hướng về một sự xán lạn, đối lại với thực trạng tối tăm cơ hàn đói khát khổ cực và oan nghiệt của người tù. Hoa đơm nụ trong tim ông khi thực trạng đen tối gần như không có lối thoát chạm vào t́nh người trong ông, nổ tung tim óc ông, v́ những đau đớn thống hận. Là Đóa Hoa Dân Chủ mọc lên từ nỗi thống khổ cùng cực của Địa Ngục Trần Gian.
Hoa địa ngục tưới bằng xương máu thịt
Trộn mồ hôi chó ngựa, lệ ly tan
Hoa trưởng sinh trong tù bệnh, cơ hàn
Hương ẩm mốc, mầu nhở nham, xám xịt (HĐN/NCT)
Với những giao động dữ dội của một chứng nhân, ông viết thành lời thơ cô đọng rơ ràng các dữ kiện khắc nghiệt mà người dân Việt đă phải cam chịu trong ngục tù cộng sản và thơ ông đă được đưa vào văn học và lịch sử Việt Nam bởi nhiều nước trên thế giới. Đóa Hoa Dân Chủ của ông sáng rỡ viết từ trải nghiệm, từ cực h́nh và máu lệ của gần nửa kiếp người đă phải lê tấm thân bị tù đày trong ngục tối, chỉ v́ ông đă can đảm nói lên tiếng nói đấu tranh cho quyền sống của người dân Việt. Hoa mọc lên trong cơ hàn, Hoa rạng rỡ kết nụ từ trái tim tưởng chừng đă khô héo, từ tấm thân gầy guộc bệnh hoạn của ông, thành h́nh từ tinh anh của một ư chí quật cường, t́nh người bàng bạc và cái nh́n sáng suốt đă nhận chân được một thể chế man rợ bất nhân.
Hoa cuộc sống Đảng xéo dày, mong nát chết
Nhưng mà không, sông núi vẫn lưu hương
Mỗi bờ tre, góc phố, vạn nẻo đường
Hương yêu dấu c̣n thầm vương thắm thiết
Nếu tất cả những tâm hồn rên siết
Không cúi đầu cam chịu sống đau thương
Nếu chúng ta quyết định một con đường
Con đường máu, con đường giải thoát
Dù có phải xương tan thịt nát
Trong lửa thiêng trừng phạt bọn gian ma (HĐN/NCT)
”Hoa Địa Ngục” là loài HOA nẩy sinh trong tận cùng đói khát khổ bệnh của ngục tù cộng sản, mọc lên từ ĐỊA NGỤC trần gian, là ước vọng tự do đánh bật sự ḱm kẹp đàn áp, là hy vọng người dân có được quyền sống, là tiếng gào công lư đánh đổ một thể chế bất công và bất nhân đang cai trị đất nước chúng ta.
Thu lại màu xanh, ánh sáng, cuộc đời.
Chuyện lâu dài, sự sống ngắn, chao ơi!
Nỗi chờ mong thắm thiết măi trong tôi.
Tôi mong măi một tiếng ǵ như biển ầm vang dội
Một tiếng ǵ sôi nổi con tim
Đă bao năm rồi teo chết nằm im (HĐN/NCT)
Lời thơ buồn và đau đớn làm linh động cảnh địa ngục trần gian nầy trong tư tưởng của chúng ta. Báng súng và họng súng của bạo quyền cộng sản đă được dùng để thường xuyên đánh đập và bắn bỏ người tù bất cứ lúc nào chúng muốn, vẫn không bẻ găy được ng̣i bút thi nhân mỏng mảnh ở ông. Ng̣i bút tuy nhỏ bé nhưng có sức mạnh vô bờ của tinh thần bi trí dũng: t́nh người, nhận định rơ rệt, ḷng can đảm chống lại sự chà đạp nhân quyền và mănh lực của họng súng bạo quyền.
Tất cả suy tàn, sức thơ vô hạn
Thắng không gian mà thắng cả thời gian
Sắt thép quân thù năm tháng rỉ han! (HĐN/1975)
Trong cảnh tù đày đói khát, cơm không có ăn, áo không đủ mặc, một thi nhân như ông phải lấy trí nhớ làm bút mực. Những bài thơ ông sáng tác chắc chắn không ở trong một không gian nhàn nhă vào ban ngày, ngồi trên chiếc ghế, bên cạnh chiếc bàn, viết bằng giấy trắng và bút mực hoặc dưới ánh sáng ngọn đèn ấm cúng vào ban đêm. Đối với ông “tất cả là một”: ban ngày, ban đêm, bàn ghế, giấy, bút, mực, đói, khát, bệnh hoạn… và “tất cả” là những h́nh tướng không c̣n có sức chi phối đối với hồn thơ trong ông. Bởi v́ thơ ông chính thực là sự giao động căng óc nát tim khi chạm phải thực tế của cuộc sống cùng cực trong đọa đày, tối tăm, bệnh tật và thiếu thốn. Lời thơ được “viết” bằng tư tưởng, và trí nhớ là “tập giấy” ghi lại tất cả mấy trăm bài thơ ông làm. Đến ngày ra tù, ông mới chép lại mấy trăm bài thơ đă “viết” đó thành tập thơ.
Tuyệt vọng dẫu lan tràn
Hy vọng dẫu tiêu tan
Dân nước dẫu đêm dài ai oán
Thơ vẫn đó, vẫn gông cùm trên ván
Âm thầm, thâm tím, kiên gan
Biến trái tim thành "chiếu yêu kính" giúp nhân gian
Nhận rơ nguyên h́nh Cộng sản (1975) (HĐN/NCT)
Hoa là sắc màu tươi mát dưới ánh mặt trời, là sức sống làm đẹp cuộc đời. Là h́nh ảnh đối ngược hoàn toàn với địa ngục. Địa ngục là tù ngục đầy màu đen u tối rợn người đáng sợ, là “đất dụng vơ” của Nhà cầm quyền Cộng sản Việt Nam, những kẻ có đầy dă tâm, v́ không nằm dưới ánh mặt trời, không sợ bị cản ngăn. Địa ngục là h́nh ảnh của cái chết ŕnh rập để lấy đi sự sống khi con người bị đánh đập hành hạ sống trong đói khát bệnh hoạn sẽ phải kiệt sức ngă xuống. Địa ngục là ngục tù cộng sản là thế giới bất an mà những nhà đấu tranh cho quyền sống của con người đă và đang lê thân trong cực h́nh man rợ, trong sự tàn khốc cùng cực v́ tội ác của nhà cầm quyền cộng sản được che đậy trong bóng tối thâm u. Nhà tranh đấu cho nhân quyền Nguyễn Chí Thiện đă can đảm bất khuất trong cảnh địa ngục bất nhân nầy:
Đừng sợ cái cực kỳ man rợ
Dù nó đương thịnh thời rông rỡ nơi nơi
Phải vững tin vào bước tiến con người
V́ khi nó bị d́m ngang súc vật
Cũng là lúc nó t́m ra sức bật
Đau thương kỳ diệu đi lên !
Từ muôn ngàn tàn lụi không tên
Sẽ bùng nở một trời hoa lạ quư (HĐN/NCT)
Can đảm, khí khái và vững tin ở ḿnh là những đức tính hiếm qúy ông có được. Trong thế giới của địa ngục tối tăm thơ ông đă nở được một loài hoa. Đóa hoa kết nụ từ những dữ kiện phát sinh qua những cùng cực của thân phận con người bị đẩy vào đường cùng bằng ḱm kẹp áp chế vô nhân của bạo quyền và Hoa chính là Sức Bật:
Trong bóng đêm đè nghẹt
Phục sẵn một mặt trời
Trong đau khổ không lời
Phục sẵn toàn sấm sét
Trong lớp người đói rét
Phục sẵn những đoàn quân
Khi vận nước xoay vần
Tất cả thành nguyên tử (1976) (HĐN/NCT)
Nhà cầm quyền Cộng sản Việt Nam nhốt tù hàng loạt trẻ con. Lời thơ của ông cho chúng ta một cảm nhận quá đau ḷng khi thế hệ trẻ, rường cột đất nước, bị trù dập và lớn lên trong ngục tù tăm tối. Thơ ông linh động để lại trong ḷng người đọc một sự đau đớn khôn tả song hành với việc chúng ta h́nh dung được lớp trẻ nầy được ”giáo dục” bởi những người cai tù chỉ có hận thù trong mắt mà hằng ngày, kể từ khi mở mắt thức dậy cho đến khi đi ngủ, họ chỉ biết nói lời chửi rủa cùng những hành động đánh đập hành hạ lớp trẻ nầy, thay v́ cho lớp trẻ đó hưởng được những săn sóc và giáo dục hữu ích:
Chỉ xót cho lớp trẻ hiện h́nh
Của đói khổ, tù đày, nhem nhuốc
Phải cứu chúng, phải t́m ra phương thuốc (Đừng Sợ/1975) (HĐN/NCT)
Cùng đọc lại lời thơ của ông, Thi sĩ Nguyễn Chí Thiện, để nuôi dưỡng và đón nhận Đóa Hoa Nhân Quyền ông trao truyền, để ươm Hoa cho cuộc sống của mỗi một chúng ta, để thấy rơ ông tranh đấu không phải cho chính ông, mà cho chính chúng ta và thế hệ con cháu chúng ta. Những ǵ ông có thể làm được, ông đă làm. Thơ ông làm, không phải cho người đời đọc và khen tặng, chủ đích những gịng thơ ông viết là để chúng ta thấy được thế hệ chúng ta đang dần dần gục chết trong bạo quyền bất nhân, thế hệ con cháu chúng ta đang lớn lên trong một tương lai tối như ngục tù ông đă sống qua. Xin hăy tiếp nhận thông điệp ông trao trong ư nghĩa và h́nh ảnh đóa HOA của ĐỊA NGỤC.
Dù chết chưa trông thấy nở mùa hoa
Th́ cũng sống cuộc đời không nhục nhă
Th́ cũng sống cuộc đời oanh liệt đă!
Nếu chúng ta đồng tâm tất cả
…..
Hoa sẽ nở muôn nhà muôn vạn đóa
Hoa hạnh phúc tự do vô giá (HĐN/NCT)
Mẹ Việt Nam sẽ vui mừng khi hằng triệu đóa hoa nở rộ mọi nhà. Đất nước Việt mến yêu sẽ có an b́nh hạnh phúc. Hăy đón nhận Đóa Hoa trong chất liệu thơ của Thi sĩ Nguyễn Chí Thiện. Đóa Hoa ông tưới tẩm vun trồng trong suốt cuộc đời ông, 27 năm làm thân người tù cơ khổ nhục nhằn và gần 20 năm đi khắp nơi từ Âu sang Á, từ Mỹ sang Úc để trao cho chúng ta Hạt Giống của Loài Hoa ông trồng từ cảnh Địa ngục Trần gian. Có phải Ông là Bồ Tát Địa Tạng hiện thân sống trong cực h́nh tăm tối của Địa ngục Trần gian để với lời thơ ḿnh, ông chuyển đến thế giới tiếng kêu vọng từ địa ngục đó. Qua lời thơ của ông, thế giới và chúng ta nghe được nỗi oan khiên cùng cực của những người đă và đang bị chà đạp nhân quyền. Cầu mong thế giới và chúng ta sẽ không dừng ở đây: “Cuộc đời tan nát của tôi chỉ c̣n một hy vọng là nh́n thấy thế giới ư thức được rằng Cộng sản là một bệnh dịch khủng khiếp của nhân loại. Xin ông nhận nơi đây ḷng biết ơn sâu xa của tôi cũng như của những đồng bào bất hạnh của tôi.” (trích từ lá thư gửi Ṭa Đại Sứ Anh của NCT):
Thơ của tôi không phải là thơ
Mà là tiếng cuộc đời nức nở
Tiếng cửa nhà giam ng̣m đen khép mở
Tiếng kḥ khè hai lá phổi hang sơ
Tiếng đất vùi đổ xuống lấp niềm mơ
Tiếng khai quật cuốc đào lên nỗi nhớ
Tiếng răng lạnh đập vào nhau khổ sở
Tiếng dạ dầy đói lả bóp bâng quơ
Tiếng tim buồn thoi thóp đập bơ vơ
Tiếng bất lực trước muôn ngàn sụp lở
Toàn tiếng của cuộc đời sống dở
Và chết thời cũng dở, phải đâu thơ! (1970) (HĐN/NCT)
HOA ĐỊA NGỤC nếu được đưa vào Từ điển Tiếng Việt, chúng ta sẽ đọc được định nghĩa như sau: Hoa Địa Ngục là loài hoa ươm trong ngục tối mọc lên từ những mảnh đất, đồng lầy, rừng sâu… thấm đẫm máu, mồ hôi, nước mắt, bệnh hoạn và nỗi đau triền miên của thân phận người dân mà quyền sống bị chà đạp. Loài Hoa lớn mạnh trong “Tinh Thần Bất Khuất Nguyễn Chí Thiện”, “ T́nh Người Bất Diệt Nguyễn Chí Thiện” và “Khí Khái Bất Biến Nguyễn Chí Thiện”.
Thành kính tri ân, tưởng nhớ và xin đốt lên những nén tâm hương kính dâng Hương Linh Cố Thi sĩ và Chiến sĩ NGUYỄN CHÍ THIỆN: Giới hương, Định hương, Tuệ hương, Giải thoát, Giải thoát Tri Kiến hương.
Trong bài Trái Tim Hồng làm năm 1986, Thi sĩ Nguyễn Chí Thiện đă viết:
Hư vô ơi, cập
bến tới nơi rồi
Cơi bụi chờ mong chi nữa!
Một trái tim hồng với bao chan chứa
Ta đặt lên bờ dương thế trước khi
xa
UYÊN HẠNH
02. 01.2013
