Sung sướng quá giờ cuối cùng đã hết
Đoàn trai non hớn hở rủ nhau về
Chín mươi ngày nhảy nhót ở miền quê
Ôi tất cả mùa xuân trong mùa hạ..
( Xuân Tâm )

Hạnh phúc của tất cả học trò là những mùa hè vui nhộn náo nức của thời mới lớn. Trong cuốn sách Việt văn lớp Nhì, Nhất của thập niên 50, có một bài học thuộc lòng mà mỗi lần giở sách ra đọc lại, hoặc những lúc nhìn nắng hè rực rỡ báo hiệu cho những ngày nắng gắt sắp tới là tôi bồi hồi nhớ lại những ngày hè vui sưóng ngày xưa.
...Chín mươi ngày nhảy nhót ở đồng quê..

Có lẽ tác giả của bài thơ trên tả cảnh một cậu học trò từ quê lên tỉnh học, vì vậy cậu mới nôn nao:

...Chờ đêm nay sáng sớm bước lên tàu
Ăn chẳng được lòng nôn nao khó ngủ
Nhớ làm chi bài làm trang giấy cũ
Nhớ làm chi thầy mẹ đợi em trông..

Riêng tôi, không được học xa nhà để có được nỗi xôn xao hớn hở đó, nhưng niềm vui khi hè tới là những háo hức khó tả của những ngày đi đến trưòng.

Nhà tôi ở bên bờ sông Hương, mặt hướng ra sông, chung quanh là một vườn đầy hoa hồng và nhiều cây ăn trái; đặt biệt là cây vải trạng to lớn sum sê tỏa bóng mát qua bao mùa hè đầy ắp kỷ niệm. Mỗi năm vào cuối tháng năm dương lịch, sau khi từ trường mang về nhà sổ điểm cuối năm có in ba chữ màu đỏ “Được lên lớp” là tôi xem như bổn phận trong năm của mình đã xong. Ba tôi dù nghiêm khắc, nhưng sau khi đọc xong sổ điểm cũng trở nên dễ dàng cho anh em chúng tôi. Ông cho phép chúng tôi vui chơi một vài tuần trước khi bắt buộc phải ghi lớp học hè để chuẩn bị cho niên học tới.

Càng vui hơn là mỗi khi hè đến, ba tôi phải đi chấm thi, khi  Saigon, khi Nha Trang, khi thì Dalat v..v.  Đó là thời gian vui nhất của chúng tôi, đó mới thật sự là những ngày hè được tự do phơi nắng, tắm sông và đọc truyện.

Me tôi rất hiền, chỉ nhắc chừng chúng tôi về việc tắm sông, thật ra đã có chú Triết-người làm vườn- giám sát việc bơi lội. Moiã sáng sớm là chúng tôi dậy thật sớm dục chú Triết đi tắm vì không có chú thì ba me tôi không cho xuống bến! Mỗi buổi sáng, nước thường dâng cao, chúng tôi tha hồ tắm, bơi lội và có lúc bắt được những con cá bống cát nhỏ nằm trong những ống tre đóng cừ để giữ đất. Thường, chú Triết bơi ra một đoạn giữ cái phao làm bằng ruột xe hơi, màu đen để làm mốc; chúng tôi bơi một khoảng không xa thì phải lội vào bờ. Thằng em kế tôi bơi giỏi nên thường phá lệ đó, bơi xa quá mốc ấn định nên thật vất vả cho chú Triết phải theo dõi nó chặc chẻ. Buổi sáng nước lên, dòng sông trong vắt, phản chiếu tia mặt trời đỏ ối đã có vẻ gay gắt, hứa hẹn một ngày nóng bức. Thường lúc đó bàn tay chúng tôi bị móp đi vì ngâm lâu trong nước và chúng tôi đành tiết rẻ lên bờ, vào nhà ăn sáng. Vì ba đi vắng, nên chúng tôi cười đùa thoải mái, ồn ào như họp chợ! Mấy cây mãn cầu giai ngọt lịm người, cây vải trạng ngọt như ướp đường và nhất là cây khế ngọt sai trái mà loáng cái, anh em chúng tôi cùng lũ bạn bạn ranh ma đã làm gọn!

Sau khi ăn đã thèm những trái ngọt trong vườn, tôi thường có thói quen vào phòng đọc sách của ba tôi để được sống trong thế giới mộng mơ của riêng tôi bên chiếc tủ sách thật lớn có nhiều tầng như ở một thư viện, với nhiều sách đủ thể loại. Trong các cuốn sách ngoại ngữ, Anh, Pháp và Hán thường để ở tầng giữa, tôi có thể võ vẽ đọc các truyện cổ tích có vẽ hình bằng tiếng Anh như truyện Bạch Tuyết và Bảy chú Lùn, Cây Đèn Thần, Cendrillon, Cô bé quàn khăn đỏ v.v..Đó là một thế giới kỳ bí và đầy hấp dẫn đối với tôi, có lúc đã làm tôi mơ màng và sợ hãi!

Sách Việt thì rất nhiều: tiểu thuyết, tuần báo, nguyệt san, bán nguyệt san, v..v.như Lành Mạnh, Phổ Thông, Tiểu Thuyết Thứ Bảy, Văn Hóa Ngày Nay, Bách Khoa, Liên Hoa, Phật Giáo Việt Nam, Phụ Nữ Diễn Đàn v.v.. lại có những sách học làm người: Óc Sáng Suốt, Hãy quẳng gánh lo đi mà vui sống, Thử Hòa Điệu Sống, Người Lịch Sự. v.v.. Tầng thấp nhất của kệ sách là thế giới Nhi Đồng đầy huyền ảo và kỳ bí của chúng tôi với những câu chuyện thần tiên và những mụ phù thủy gớm ghiếc cùng những truyện bằng tranh đầy hấp dẫn.. Ba tôi thường cẩn thận sắp những cuốn tiểu thuyết  cấm,  dành cho lứa tuổi lớn hơn đọc ở tầng trên cùng: Đoạn Tuyệt, Đời Mưa Gio, Nửa Chừng Xuân, Giông Tố, Gánh Hàng Hoa, Nắng Trong Vườn, Bâng Khuâng, Đôi Bạn, Thế Rồi Một Buổi Chiều, Thoát Ly, Thừa Tự, Vàng và Máu, Gia Đình..Tuy nhiên, mặc dầu còn nhỏ nhưng tôi đã rất ghiền đọc sách, nên có nhiều lúc, tôi đã bắt ghế, nhón chân lên lấy xuống đọc đến quyên ăn!
Tôi mê sách đến nỗi, có nhiều lúc tôi đóng vai cô hàng bán sách và giả mời mọc những người khách vô hình đến mua sách, tôi cũng lấy giấy bao cuốn sách lại và đưa cho người tưởng tượng, và cũng giả bộ lấy tiền của ai đó! Suy gẫm thì ra tôi muốn làm người bán sách là chỉ để được đọc cho thật nhiều!

Ở Huế, thời đó, cô Ri ở tiệm Sách Ưng Hạ đã một thời vang bóng là người đẹp hàng sách. Nỗi ước mơ được làm cô hàng sách đầy áp trong tôi vì tôi mê đọc truyện hết sức; bao nhiêu sách báo thiếu nhi ba tôi mua cho vẫn không đủ đáp ứng nhu cầu của tôi. Vì vậy đến nhà ai, việc trước tiên mà tôi để ý là tủ sách gia đình.

Sau màng giả làm cô hàng sách là màng tưởng tượng làm cô giáo. Tôi lại đóng chặt cửa phòng sách của ba tôi để tụi nhỏ khỏi vào trêu chọc quấy phá! Tôi đứng trước tấm gương lớn của tủ áo và bắt đầu làm dáng giả cô giáo, mà lũ học sinh là những cuốn sách vô tri trên chiếc kệ sách. Tôi nghĩ rằng mỗi cuốn sách là một đứa học trò. Các cô giáo trường Đồng Khánh sao mà lôi cuốn tôi đến thế; từ cô Tiểu Bích dạy Việt Văn, nghiêm khắc nhưng xinh xắn. Tôi thường đóng giả vai cô, đi đứng, làm bộ giảng bài y hệt cô! Rồi cô Như Nguyện, cô Mỹ Trang, cô Mỹ, cô Mận...đều đựoc tôi nhập vai..Trong những khoảng khắc đó, tôi cảm thấy lòng mình lâng lâng, dạt dào sản khoái như có những cơn gió dịu hiền từ thế giới xa xôi huyền hoạc thổi đến.

Với thời gian, khi lớn lên, ước mơ những ngày còn thơ, cuối cùng tôi đã đạt được, tôi trở thành cô giáo dạy văn của trường Nữ Trung Học Hồng Đức ở Danang.

Tuy nhiên giòng đời trôi chảy không phải bao giờ cũng bình yên, phẳng lặng! Thế cuộc thăng trầm thay đổi, với sự sụp đổ hoàn toàn miền Nam nước Việt, trôi trở thành cô giáo mất dạy không còn học trò, phấn trắng, bảng đen!

Thửa trời đất nổi cơn gió bụi.., cuộc sống rất cam go, những ngày ngồi bán thuốc tây ở chợ trời, cuộc sống đầy căng thẳng, lo âu và sợ hãi, có những lúc quá nhọc mệt, tôi muốn quên thực tế tàn khốc trong chốc lác và dường như trong mơ mộng, tôi thoáng thấy mình là cô giáo trẻ ngày nào, áo dài trắng hoặc vàng nhạt lưu luyến đang tươi cười bước vào lớp học, bước lên bục gỗ, cầm viên phấn trắng, viết lên bảng đen.. Khi quay lưng lại nhìn xuống, tôi ngập trong hạnh phúc vì những tia nhìn tin cậy từ những đôi mắt sáng long lanh vô tư đang chú tâm đến bài giảng của tôi.
Tự trong tiềm thức tôi dấy lên ý nghĩ; biết đâu “trong đám xuân xanh” ấy cũng có em đang ghi vào tâm trí hình ảnh của tôi để lại về nhà “nhập vai cô giáo” của mình!? Nghĩ đến đều đó, tôi vội vàng sửa lại dáng ngồi, thế đứng, lời nói và cử chỉ...; tôi không muốn có một nét gì quá đáng để mất đi niềm tin yêu của đám học sinh nhỏ đã lắng sâu trong tiềm thức tôi!

Vẫn trong mơ, tôi đặc viên phấn xuống bàn, thương yêu nhìn đám học trò nhỏ, nói dịu dàng:
-Bài học hôm nay đến đây là hết, các em có thể hát Cô Gái Việt cho cô và các bạn nghe?
Những nụ cười rạng vỡ, và tiếng hát đồng thanh vút lên từ những đôi môi hồng như những làn sóng âm thanh lan tỏa đến ngàn sau:

Lời sông núi bừng vang bốn phương trời
Giục chúng ta đường phụng sự quyết tiến
Triệu Trưng xưa đẹp gương sáng muôn đời
Dòng máu thiêng còn đượm mồng bao trái tim..

Hai mươi chín năm trôi qua, cuộc sống trôi nổi đã cuốn theo đi cả những giấc mơ êm đềm ngày nào. Trong tôi, một nữ sinh, một cô giáo vẫn có những ước mơ náo nức mỗi khi hè tới. Ở đây, không có ve râm ran gọi hè, không có hàng phượng vĩ rực đỏ sân trường nhưng ở trong tôi vẫn vang vang bài ca hè về của Nhạc Sĩ Hùng Lân với những kỷ niệm  dễ thương khó quên của thầy, của bạn, của trường..

..hè về hè về nắng tung nguồn sống, khắp nơi hè về hè về..
...Ngàn xanh thắm nét cười, lòng ta thấy yêu đời.. .

Rồi, công việc, cuộc sống và thời gian đã làm cho đôi vai tôi mỏi nhừ, tuy nhiên tâm hồn tôi vẫn nhạy cảm như xưa. Thỉnh thoảng, trong mơ, cô học trò nhỏ giảng bài trước tấm gương nhỏ cho lũ học trò vô tri - là những cuốn tập nằm trên kệ sách của những ngày thơ ấu xa xưa - xen kẽ là hình ảnh cô giáo trẻ ở Nữ trường Học Hồng Đức Danang đang nghiêm trang bước vào lớp với nụ cười tươi tắn trên môi để đáp lại lời chào của các em..  Những bâng khuân của thời quá khứ hiện rõ nét trong  tâm hồn vốn đã quá mệt nhọc của tôi! Tôi mơ hồ thấy mình thoăn thoắt bước lên bục gỗ, vẫy tay cho các em ngồi xuống và dường như tôi thoáng nghe tiêng tôi mơ hồ:

-Các em chuẩn bị đọc bài.. .

Cao Thanh Tâm.
Sacramento, mùa Hè.