"Cò" đây chẳng phải "Con Cò mày đi ăn đêm" mà cũng chẳng phải "Cái Cò súng của các ông", không phải, giời ạ. Cò-cảnh-sát hay Cò-mồi lại càng không phải nốt. Cò đây là Thầy Cò. Đúng ra phải gọi là Cô Cò hoặc Bà Cò thì chính xác hơn nhưng trong ngôn ngữ tiếng Việt, tôi chưa thấy ai gọi như thế bao giờ, nghe nó tréo ngoe, nó chỏi tai thế nào ấy. Có lẽ tại cái "nghề Cò" từ hồi nảo hồi nào chỉ toàn do các ông đảm nhiệm. Nhưng thời buổi bây giờ, thời buổi mà các bà các cô có thừa bản lĩnh để xâm chiếm hầu hết các lãnh vực trong nhà (thì đã đành) cũng như ngoài phố thì chắc chắn đã có nhiều Cò phái nữ, mà tôi là một thí dụ điển hình.

Hình như chữ Cò tiếng Việt này là do chữ Correction (sửa chữa) tiếng Tây mà dân mình gọi tắt nôm na cho tiện. Vậy thì Cò tôi làm nghề sửa chữa; nhưng cũng chỉ hành nghề bất đắc dĩ thôi, mỗi khi có ai nhờ cậy. 

Chả là ông Giời đày đọa thế nào đó chẳng biết mà tự dưng đì cho tôi cặp mắt cú vọ super nhạy. Còn hơn cú lom lom dòm nhà bệnh. Chỉ cần lướt sơ sơ qua bất cứ một đoạn bài nào đó là Cò tôi thấy liền tút xuỵt những chữ viết sai chính tả hoặc chấm phẩy sai khoảng cách hoặc lối viết trúc trắc trục trặc, lủng ca lủng củng.

Cặp mắt cú vọ hình như có sắc hơn thì phải, kể từ khi tôi tập tễnh gõ lóc cóc lăng nhăng (để phát tiết ấy mà) nên có cơ hội được quen biết nhiều người trong giới viết lách. Coi bộ bài Hỏi hay Ngã mà tôi viết mấy năm trước là cái lý do thường được những người quen biết nghĩ đến nhiều nhất mỗi khi nhờ tôi ... Cò hộ, chắc có lẽ vậy. Và rồi tôi thành Thầy Cò lúc nào không hay.

Ối giời, chẳng phải chỉ những lỗi chính tả Hỏi hay Ngã mà thôi đâu. Cò tôi ngán ngẩm lắm lắm mỗi khi đọc những bài vở chấm phẩy loạn xà ngầu và nhất là khi khổng khi không, tác giả ngẫu hứng bỏ vài khoảng cách, khơi khơi vậy đó, giữa hai chữ !!!! Cò tôi nghĩ, hay là tác giả cố ý bỏ như thế để độc giả thấy cho rõ ... chữ? Hay là để nhấn mạnh cái ý muốn truyền đạt? Nhưng rồi tiếp liền theo đó lại có những đoạn viết liền tù tì không bỏ khoảng cách nào ở những chỗ lẽ ra phải bỏ.
Nếu chỉ là viết i-meo(s) cá nhân giữa bạn bè, giữa người thân hoặc những người quen biết thì không sao, du di được vì meo chỉ lưu hành trong một vòng tròn nhỏ giới hạn (mặc dù có rất rất nhiều người nhận mắc cái tật chuyển meos tiếp đi tùm lum vô tội vạ); vả lại meo miếc thường bị xóa đi một ít lâu sau khi nhận được và đọc xong.

Nhưng còn những bài vở viết để đăng trên Net, để phổ biến rộng rãi khắp các trang web và lưu trữ năm này qua tháng nọ thì sao? Những lỗi lơ đãng sẽ vẫn sờ sờ ra đó, y nguyên năm này qua tháng nọ. Mà đấy lại là sản phẩm của những tác giả có danh tiếng lẫy lừng đã từng viết lách cả chục năm nay, bài vở thấy đầy dẫy trên các websites, cả ở hải ngoại lẫn bên nhà cũng thấy lềnh khênh đăng đều đặn mỗi tuần. Thế là thế nào, hử, hử, hử? Thế là Cò tôi cứ gọi là hoa cả mắt mũi lên mà sửa, mà chữa đến mờ cả mắt và còng cả lưng, chứ còn thế nào nữa, lọ là phải ngôn. 
Những người dễ dãi thấy những lỗi như vậy thì chắc chỉ chậc lưỡi vài phát rồi xính xái bỏ qua. Nhưng còn những người khó tính khó chịu như Cò tôi chẳng hạn, đọc một bài viết hay ơi là hay mà cứ tí lại vấp phải những lỗi "vớ vẩn" như thế, đâm ra ... giảm sướng đến hơn một nửa. Và tức anh ách nữa (cũng biết là tức lãng-xẹc đấy chứ, nhưng Cò tôi không đừng được).

Có lẽ tại Cò tôi bị ám ảnh bởi những câu của Boileau, bắt buộc phải học thuộc lòng từ thuở bé trong giờ tập làm văn:

“Hâtez-vous lentement, et, sans perdre courage,
Vingt fois sur le métier remettez votre ouvrage:
Polissez-le sans cesse et le repolissez;
Ajoutez quelquefois, et souvent effacez”
Nicolas Boileau-Despréaux (1636-1711)

Tạm dịch:

Hãy vội vã nhưng từ từ nhé
Chớ nản lòng khi bạn làm ăn
Hai chục lần rồi mà vẫn ngó lại tác văn
Chuốt lại nó không ngừng và chuốt lại
Thêm đôi khi, và xóa bỏ luôn luôn

Thì cứ cho là trong lúc ý tưởng ào ào tuôn lai láng nên phải gõ (#viết) thật nhanh không kiểm soát kịp. Cứ gõ lia lịa cái đã, để khỏi mất nguồn cảm hứng, rồi tính sau. Nhưng sau khi viết xong, ./. rồi thì sao? Thế không đọc lại ư? Thế không thấy những chỗ viết sai ư?

Có một điều mà Cò tôi không thể hiểu nổi là nếu mở một website của bất cứ thứ tiếng nào khác ra xem, đọc những bài không phải của những tác giả người Việt, ít khi Cò tôi thấy có những lỗi như vậy. Sao người ngoại quốc họ viết cẩn thận thế không biết nữa, tuân theo quy luật đàng hoàng và rất ít khi để sót các lỗi lơ đãng. Lơ đãng chứ không hẳn là chính tả, ví dụ như "tôi buồn khong hiểu vì soa tôi buồn..."

Nhắc đến quy luật, tự dưng lại nhớ đến cái meo của một tác giả từ mấy năm nay viết lách rất hăng, Cò tôi đọc mà cứ thấy mát lạnh cả ruột non lẫn ruột già. Nguyên văn cái meo nhận lúc 17:28 ngày thứ Tư mùng 7 tháng 6 năm 2006 nó như thế này: "... tôi xin thành thật cảm ơn chị Bích Vân đã tận tâm sửa lỗi chính tả bài vở của tôi trong thời gian vừa qua. Những điều mà Chị chỉ dẫn rất là quý báu và rất có ích lợi cho tôi. Nay tôi cảm thấy tự tin hơn ..." (ngưng trích).

Và thế là từ đó trở đi, Cò tôi đặc biệt để ý đến các bài viết của tác giả này, tò mò ... rình xem diễn tiến như thế nào. Thời may Cò tôi gần một năm rưỡi nay làm webmistress cho một trang web nên lại càng có dịp để thấy rõ sự khác biệt, mỗi khi phải sửa soạn để upload bài vở của tác giả. Quả có khác hơn lúc trước nhiều lắm. Có thế chứ, Cò tôi thích quá. Mà những điều chỉ dẫn này có quan trọng gì cho cam, sơ đẳng ấy mà.

Không nói đến vụ chính tả, Cò tôi chỉ nhắc nhở (vài lần) như thế này này:
1- Trước dấu chấm và dấu phẩy: không chừa một khoảng nào
2- Trước hai chấm (:) và dấu chấm than (!) hoặc dấu chấm hỏi (?): không chừa một khoảng cách nào
3- Sau dấu chấm, dấu phẩy, hai chấm, chấm than, chấm hỏi, .v.v..: bắt buộc phải chừa một khoảng và chỉ 1 mà thôi
4- Trong hai dấu ngoặc, cả đơn lẫn kép: không chừa khoảng nào. Ví dụ: (ối giời đất ơi) và "buồn nẫu cả ruột"
5- Nếu không phải kê khai số lượng hay thứ tự, thường thì người ta viết chữ hơn là số. Ví dụ: một vài, một số ít, một lúc nào đó, dăm ba bữa nữa, ...
6- Đừng tự dưng bỏ 2 hay 3 khoảng trống giữa các chữ.

Đấy nhé, toàn là những điều mà ai cũng biết, thế mà lại không chịu áp dụng mới lạ quá chứ ly. Cò tôi chịu thua, không tài nào hiểu nổi tại sao lại như vậy.  

Cò tôi phụ trách đăng bài vở cho một trang web nên có ít nhiều kinh nghiệm về những lỗi lơ đãng của các tác giả. Trước khi sửa soạn để upload một bài, Cò tôi mắt đọc đến đâu thì tay sửa lia liạ đến đấy những lỗi "linh tinh" vừa kê khai, cộng thêm những lỗi lơ đãng viết sai dấu (ối giời ôi sao mà lắm thế không biết!). Sửa xong xuôi, kiểm lại thêm một lượt nữa xem có để sót lỗi nào không, rồi sau đó Cò tôi mới bỏ lên web. Cũng nhiêu khê lắm chứ chả bỡn đâu, và mất thời giờ vô số kể.

Chỉ tại Cò tôi mắc phải cái goût de la perfection, Tây họ bảo như thế, nên ... thân làm tội đời, giời ạ !!!!  

Bích Vân

BienVenue (Hè 2007)

Nói có sách, mách có chứng:

http://www.oup.com/uk/booksites/content/9780198614227/resources/writing/punctuation/

http://www.deil.uiuc.edu/eslservice/units/PunctuationRulesTyping-sp00.htm

http://www.aeonix.com/comntypo.htm

http://www.khoahoc.net/baivo/bichvan/hoihaynga.htm

http://www.khoahoc.net/baivo/bichvan/100806-toihocviet.htm