Tưởng Niệm GS Lê Thanh Minh Châu, Cựu Viện Trưởng ĐH Huế 1969-1975.
GS Lê Thanh Minh Châu và phu nhân GS Tăng Thị Thành Trai.(Đại hội YK Huế Hải ngoại, Montréal 2018).
GS Lê Thanh Minh Châu (LTMC) ra đi b́nh thản ngày 28/2/2024 tại Rancho Mirage, CA đến nay là đă được 8 tháng.
Gia đ́nh sẽ có buổi lễ Funeral mass cho ông ngày 26/10/2024 sắp đến tại nhà thờ Our Lady of Guadalupe: 204 S Calle El Segundo, Palm Springs, CA. 92262. Quan khách dự tính đông đảo, riêng đoàn YK Huế tham dự lên đến 3, 4 chục anh chị.
Không hiểu biết ǵ nhiều về các lễ hội của Công giáo song tôi nghĩ có lẽ BS Chanh Vinh là đúng khi gọi buổi lễ ngày 26/10 tới đây là Memorial Mass, Thánh lễ Tưởng niệm thay v́ Funeral Mass, Thánh lễ An táng đă được hoàn tất ngày GS LTMC qua đời. Thánh lễ An táng th́ chỉ một lần trong đời người song các Thánh lễ Tưởng niệm và Thánh lễ Ngày Giỗ, Death Anniversary Mass th́ có thế nhiều lần.
Ngày Thánh lễ tưởng niệm ông, 26/10/2024 sắp đến, tôi cũng nhân dịp xin được kể lại, trong số các kỷ niệm, chọn một kỷ niệm nhỏ với ông, người đă ra đi và nay mai sẽ gặp lại không mấy chốc.
Tôi vốn cùng tuổi với Kỷ Tị với GS Lê Thanh Minh Châu, chỉ sinh sau vài tháng. Cách đây 10 năm, từ năm 2014 tôi đột nhiên chú ư quan sát ông từng cử chỉ, điệu bộ, nói năng mỗi lần gặp lại ông tại các Đại hội YKH Hải ngoại họp mặt thường niên mà ông và phu nhân GS Tăng Thành Trai luôn nhận lời mời ưu ái đến dự.
Ở khách sạn hoặc tại Đại hội GS LTMC bước chân đi tương đối nhanh nhẹn trông ung dung tự nhiên, lưng thẳng, ngồi đứng vững vàng, lên xuống cầu thang thong thả, giao tiếp tươi cười vui vẻ. Một thói quen thân mật của ông là đặt tay lên vai người đứng sát cạnh một hoặc cả hai bên lúc chụp hình.
Tháng 7/2018 Đại hội YKH họp tại Montréal. Hậu đại hội tổ chức tham quan 2 thành phố Montréal và Québec City. Đi bằng xe bus song đi bộ cũng khá nhiều và GS LTMC đă tham dự đầy đủ.
Tháng 7/2019 Đại hội YKH họp tại Quận Cam. Hâu đại hội tổ chức đi San Diego. GS Châu cũng hăng hái đi theo cùng đoàn du ngoạn. Ông tuổi đă ngoài 90.
Các năm 2018 và 2019 tôi đều tham dự đại hội YKH. Tôi đi đứng chậm chạp, đau nhức nên người con rể phải đi theo. Tôi tự biết sức nên chỉ ở nhà dù rất muốn cũng không dám ghi tên tham dự các chương tŕnh du ngoạn hậu đại hội ấy mà phần đi bộ là nhiều.
Ngày 21/7/2021 BS Vĩnh Chánh cùng bà vợ đă lái xe từ Mission Viejo đến Thăm Thầy Cô GS LTMC Viện Trưởng Viện Đại Học Huế ở Rancho Mirage, CA.
BS Vĩnh Chánh kể lại thầy LTMC đă tự lái xe mời tất cả ra ăn nhà hàng.
“Ngồi lái xe, Thầy vui, nói chuyện khá nhiều nên cũng phải đôi lần quẹo trái, quẹo phải và u turns mới đến được nhà hàng Ấn Độ quen thuộc dù chỉ cách nhà chừng 2 miles. Trong câu chuyện quanh bàn ăn, tôi nhận thấy Thầy vẫn c̣n rất sáng suốt, minh mẫn và đi đứng nhanh nhẹn. Riêng Cô đi có hơi chậm một chút hút và dễ quên chuyện thời xưa”.
Năm ấy 2021 GS LTMC sinh năm 1929 đă 92 tuổi tây. Tôi th́ đă thôi lái xe hơi từ mười năm trước. Hiện nay tôi phần nhiều phải dùng walker đi lại chậm ŕ, lại c̣n đau lưng, đau nhức chân cẳng quan trọng. Vẫn c̣n may mắn là ngồi, nằm không đau nhức, ăn được, ngủ dễ.
Lần cuối cùng tôi gặp lại GS LTMC là tại Cali vào tháng 5/2022 trong buổi Hội ngộ Mini Reunion do BS Vơ Văn Cầu YK#2 chủ tŕ, BS Vĩnh Chánh đạo diễn, lên chương tŕnh. Tối thứ bảy 14 “Tiền hội ngộ”. Tối chủ nhật 15 Hội ngộ chính thức.
Cũng may nhờ BS Vĩnh Chánh nhắc nhở tôi mới nhớ lại buổi Mini Reunion này.
BS Vĩnh Chánh viết:
“Có lẽ Thầy quên: Lần cuối cùng Thầy gặp Thầy Cô Minh Châu & Thành Trai là tháng 5, 2022, trong một Mini Reunion do anh chị Vơ Văn Cầu thân mời tại nhà hàng Grand Garden, ngày 15 tháng 5, 2022.
Tối hôm trước ngày đó, th́ vợ chồng anh Vơ Văn Phác khoản đăi tất cả các vị GS. Gồm có Thầy Vận, Thầy Cô Minh Châu & Thành Trai, Thầy Cô Vơ Đăng Đài, Cô Soa, Thầy Cô Lê Đ́nh Cai... tại nhà hàng Ngọc Sương.
Em gởi tấm h́nh chụp chung trong đó có Thầy ngồi hàng ghế đầu tiên, bên phía trái của tấm h́nh”. (1).
Ngoài ra Thầy c̣n viết 1 bài về chuyến đi rất khó khăn của Thầy sau khi Thầy về lại nhà. (http://ykhoahuehaingoai.com/99do/ChuyenDiDayNguyHiem_LBV.html).
Thực t́nh tôi không hẳn quên khuấy buổi Hội ngộ Mini Reunion ấy. Song tôi nhập tâm, trong trí cứ đinh ninh là từ năm 2020 Covid-19 bắt đầu trở nặng, Hội YKH Hn hủy bỏ mọi cuộc họp mặt. Do đó trong thâm tâm tôi vẫn cho rằng buổi Mini Reunion ấy là trước năm 2020 nên không xem kỹ lại.
Dù sao tôi chỉ tiếc không c̣n dịp gặp lại GS LTMC để ngỏ lời thán phục.
Trong số các giáo chức ĐH Huế tôi chỉ có thể chọn một ḿnh GS LTMC để so sánh về sức khỏe và minh mẫn trong những năm cuối c̣n lại của cuộc đời. Lư do là ông và tôi tuổi tác, vóc dáng, học thức xem ra giống nhau ở nhiều điểm song ông chắc giành phần trội, ít nhất là về sức khỏe. Có lẽ ngoại trừ ông mang kính, tôi không.
So sánh mọi chỉ tiêu cho thấy tôi tất phải ra đi trước ông, nhất là tôi tinh thần suy sụp, không c̣n thiết sống sau khi nhà tôi qua đời. Song sự đời phúc họa khó lường.
Do đó tin ông đột ngột tạ thế nhẹ nhàng làm tôi sửng sốt, vô cùng ngạc nhiên.
Rồi đây ông không c̣n, cô là GS TTT Trai sẽ ra sao! Cô chỉ lớn hơn ông vài tháng tuổi song sức khỏe th́ kém nhiều, đă dùng xe lăn, chứng hay quên tăng dần.
GS LTMC đảm nhiệm chức vụ Viện trưởng ĐH Huế từ tháng 9/1969 cho đến tháng 4/1975, kế nhiệm GS Sử học Nguyễn Thế Anh (1936-2023), Viện trưởng Đại Học Huế 1966-1969 lúc rất trẻ, chỉ 30 tuổi.
GS LTMV có công lớn chấn chỉnh và phát triển ĐH Huế bị thiệt hại nặng sau biến cố Mậu Thân.
Đức tính của ông là trầm tĩnh, nhũn nhặn, luôn lắng nghe, không ngắt lời, không lớn tiếng ồn ào khoa trương. Dáng dấp của ông với cặp kính trắng rất trí thức.
Ông đồng thời cũng dạy ở trường ĐH Sư phạm Huế. Khi ông mất, các sinh viên Sư phạm khóa 69-73 và 70-74 đă viết bài điếu văn dài trên 2.000 chữ bày tỏ ḷng kính mến và nhớ ơn.
Đà Nẵng thất thủ trưa ngày 29/3/1975. Một điểm son cho GS LTMC là vài hôm trước đó, với tinh thần trách nhiệm ông đă bất chấp nguy hiểm và can gián bay từ Sài G̣n ra Đà Nẵng làm việc với Văn pḥng Liên lạc và Đại diện ĐH Huế tại Đà Nẵng. Rút cục đến phút chót phi trường đóng cửa, ông bị kẹt lại.
Sáng sớm ngày 29/3 tại bến sông Đà Nẵng gia đ́nh tôi lên được một chiếc phà kéo ra biển, bốc lên tàu thủy Mỹ đang đậu sẵn, gần đầy chật người th́ thấy ông đă có mặt và đang phụ giúp đỡ các cụ già và phụ nữ có con nhỏ lên tàu.
Thời gian GS LTMC làm Viện trưởng ĐH Huế có thể chia làm 2 giai đoạn ngăn cách bởi biến cố Mùa Hè đỏ lửa Quảng Trị: 1) 1969-9/1972 và 2) 9/1972- 4/1975.
Chỉ trong giai đoạn 2, từ tháng 9/1972 ông bắt đầu có ảnh hưởng tại trường ĐH YK Huế; tận t́nh giúp đỡ, ổn định các xáo trộn trong trường do bất ngờ đổi thay lănh đạo gây khủng hoảng nghiêm trọng.
GS LTMC nhắc lại: “Sau Tết Mậu Thân lại đến mùa hè đỏ lửa Quảng Trị, đưa đến quyết định di tản Đại Học Huế vào Đà Nẵng.Chỉ trong ṿng mấy ngày, Đại Học Huế phải di tản hồ sơ, thư viện, dụng cụ thí nghiệm, giáo sư, nhân viên, sinh viên vào Đà Nẵng… Sau khi trường hồi cư từ Đà Nẵng về lại Huế, thầy Lê bá Vận thay thầy Tâm trong chức vụ Khoa Trưởng …” (Lê thanh Minh Châu, ‘diễn văn’, Đại hội kỷ niệm 50 năm ngày thành lập ĐHYK Huế 1959/2009. Đặc san YKHuế 2009).
Sau năm 1975 sống ở hải ngoại, hai ông bà GS LTMC luôn sinh hoạt gắn bó, đầy t́nh cảm với hội Ái hữu YK Huế Hải ngoại.
Đại hội YK Huế dự kiến tháng 7/2025 sẽ không c̣n ông, và cả tôi v́ vấn đề sức khỏe mà cũng chưa biết tôi c̣n trụ được đến ngày đó.
Thật đáng tiếc v́ Đại hội 2025 chắc chắn sẽ qui tụ đông đảo các hội viên đến tham dự, tất cả đều nóng ḷng có dịp gặp gỡ nhau sau lâu ngày cách biệt như được thấy trong buổi Thánh lễ Tưởng niệm GS LTMC ngày 26/10/2024 và buổi hội ngộ Alumni Dinner tiếp theo, buổi chiều trong ngày tại Nhà hàng Ngọc Sương.
GS LTMC ra đi YK Huế chúng ta mất một người anh, một người bạn vô cùng quư giá.
Lê Bá Vận.
Cựu Khoa trưởng,
Trường ĐH YK Huế.
1972-1975.
(1) http://ykhoahuehaingoai.com/99do/HanhPhucGapDoiKhiDuocGapNhauP1-2_VChanh.html
Nhà hàng Ngọc Sương Thứ bảy 14/5/2022. Hàng ngồi, từ trái: Bs Lê Bá Vận, Phu nhân Bs Nguyễn Văn Tự, GS Tăng Thành Trai, ngồi xe lăn, đứng sau là GS LTMC, Ông bà GS Vơ Đăng Đài, Bà Nguyễn Kim Soa phu nhân Bs Nguyên Văn Vĩnh Houston (RIP).
Hàng đứng, từ trái : Bs VV Phác và phu nhân, bà VV Cầu, ông bà GS Lê Đ́nh Cai (ĐH Huế, San Jose), GS NV Tự, GS LTMC, Phan Ḿnh Châu phu nhân Bs VChánh, Trương Minh Châu phu nhân Bs Lê Khắc Tánh (RIP), chị Nam phu nhân Bs ĐS Nam, chị Cẩm Quỳnh phu nhân BS Trần Quang Hân (RIP), Bs VV Cầu, Bs ĐS Nam, Bs Vĩnh Chánh.
------------- .