Cảm Nghĩ Đọc Tập Thơ Độc Quạnh của Ngu Yên

 

Một cảm phục gởi đến Ngu Yên khi đọc lời phát biểu của Hội Đồng giải về Thơ Văn Việt Lần Thứ Hai đối với tập thơ Độc Quạnh của tác giả. Không thể nào có lời viết phê bình chính xác và sâu sắc hơn, trọn vẹn và quả quyết hơn.

 

Tôi đọc thơ Ngu Yên không thể trong một ngày mà phải chia làm nhiều lần qua nhiều ngày. Bởi lẽ tác giả đã truyền đạt quá nhiều tư tưởng mới lạ, quá lạ, ra hẳn ngoài khuôn khổ tư duy bình thường.

 

Những trang thơ của Ngu Yên, những đoạn thơ, những câu thơ, lời thơ, ý thơ:

          Rơi vào mắt tôi

                   Rớt vào tim tôi

                             Sáng tỏa óc tôi

                                      Thắp lửa tâm tôi

                                                Đảo lộn máu tôi

                                                          Dậy sóng lòng tôi

                                                                   Đong đầy hồn tôi 

                                       

Thật vậy, thơ Ngu Yên mang theo nhiều ý nghĩa bất thường, những lập luận triết lý với những phá bỏ quan niệm bình thường, những kết hợp cùng mâu thuẫn giữa tư tưởng của Đông và Tây, Địa Ngục và Thiên Đàng, Bóng Tối và Ánh Sáng, Đêm và Ngày, sự Thật và Dối Trá, Ông Thánh và Quỷ Dữ… Là những vấn đề tưởng như hoàn toàn khác nhau nếu nhìn chung. Tuy nhiên dưới cái nhìn có độ nghiêng khác biệt của tác giả thì, đôi khi hoặc ngay cả rất nhiều khi, những nền tảng luận lý xã hội có phần giống nhau, gặp gỡ nhau, bổ túc cho nhau. Khi chính cái này đẻ ra cái nọ và choàng xéo, dẫm lên nhau, rồi tự nghịch lý với nhau, chống nhau, tách rời nhau…

 

Cách trình bày thơ văn của Ngu Yên thể hiện dưới một lối hành văn nhẹ nhàng biến chữ thành thơ, thơ thành nhạc, mỗi chữ là một nốt nhạc, khi thì liên tục đuổi theo nhau, khi thì co cụm, khi thì uốn éo như một đoạn luân vũ, khi thì hân hoan như những giọt nắng, hoặc rã rời như những giọt mưa, có khi nghe như từng tiếng trống tưởng như lỗi nhịp nhưng lại là một nhấn mạnh của dòng tư tưởng. Lối cấu tạo ý nghĩ bằng lời thơ hoàn toàn không theo một khuôn khổ thông thường thuộc loại kinh sử cổ điển, mà là một kết hợp hài hòa ăn khớp qua những câu tựa như thơ nhưng lại là thơ, tựa như nhạc nhưng lại nhiều loại nhạc khác nhau. Có khi dài cả đoạn với âm điệu thanh thoát, có khi một câu với mươi chữ, khi vài ba chữ hay đơn độc một chữ một.

           

Đọc qua tập thơ Độc Quạnh, người ta có thể thấy được sự khó tính của tác giả, qua những lập luận khai phá chống đối, xét lại. Bất chấp-có. Nộ- có. Cuồng - Có. Hung- Có. Buông xả - Có. Độc đáo - Có. Đồng thời tình cảm – Có. Lãng mạn – Có. Đậm đà - Có. Đau buồn - Có. Hoan lạc- Có. Hiện thực - Có. Hiện thực + Ảo giác - Có: “Rồi anh bước vào em rất chậm. Từng nhâm nhi ép cảm xúc thật tình. Có khi lui tới tìm đường vào mùi mẫn. Có khi dừng thưởng thức máu ngất ngây. Rồi khai phá mở lối vào sáng tạo. Ôi, thơ ơi, xin hãy xuất thần.” Tự ta thán – Có. Chối bỏ - Có: “Trước khi thanh thản sống thơ, thi sĩ là kẻ nô lê chữ nghĩa, nô lệ văn chương, nô lệ chính bản thân” Hỡi ôi! Toàn những nô lệ đẹp đẽ thanh nhã.

 

Khi nhận tập thơ, đọc đề tựa Độc Quạnh, tôi liên tưởng đến hình ảnh của một Độc Cô Cầu Bại. Với lời tự giải ĐỘC = cô đơn, cô độc, mỗi một, duy nhất. QUẠNH = vắng vẻ, hiu quạnh, quạnh quẽ, ẩn dật. Là người cô độc, ẩn dật xa lánh hồng trần trong khi chỉ mong tìm được một người thắng mình. Tuy nhiên với Ngu Yên “Độc Quạnh là tiên tri, không có niềm tin. Là

hướng đạo, nhưng đi sau chót. Là thả diều, không muốn dùng dây. Là đại hòa tấu đã nghe, vẫn chưa ai viết.”

 

Tôi muốn tôn Ngu Yên làm sư phụ, không những vì sự tuyệt hảo của tập thơ này và bao nhiêu tập thơ khác đã xuất bản, như 2 tập thơ dịch từ văn hào Winslawa Szymborska, khôi nguyên giải Nobel văn chương năm 1996, hay của những pho sách có tính cách nghiên cứu như “Ý Thức về Dịch Thuật,” mà cũng chính vì sự bộc lộ trung thực dễ thương của một Ngu Yên khi nhân danh tình yêu đã thốt lên:

 

 “Tôi không phải làm thơ chuyên nghiệp. Sống không vì thơ (sic). Chết không vì thơ (đúng) Vinh dự đó dành cho thi sĩ. Còn tôi Tiết kiệm sức người Để yêu em,”

 bằng cách:

 “ôm chặt những ngón tay cong queo khô cằn. Cố vuốt ra cho thẳng… cầm tay em nắn bóp những ngón cong queo…

 

Đã lâu rồi anh không có đức tin. Nhưng giờ này anh muốn quỳ xuốngcầu xin bất cứ thần thánh nào, cho những ngón tay em, thẳng ra, suông sẻ như ngày mới cưới.

Lạ lùng thay! 

Dứt lời cầu, những ngón tay em cử động rồi nắm chặt tay anh.”

 

Với tôi, tôi tự nguyện bóp chân Nàng mỗi đêm, hằng đêm, thay vì vừa bóp tay vừa cầu nguyện cho vợ như Ngu Yên hoặc xin kẻ lông mày cho vợ như Trương Vô Kỵ.

 

Tuy nhiên, giống như Trương Vô Kỵ quên liền những võ công vừa thụ giáo, tôi quên ngay những lời thơ sau khi đọc xong. Nếu đã như vậy, thời tôi không thể làm đồ đệ cho một Độc Cô Cầu Bại Ngu Yên được. Vả chăng đã là Độc Cô Cầu Bại trong làng văn thì Ngu Yên cũng chẳng thể thâu nhận học trò nào.

 

Vì vậy, tôi xin trích ra dưới đây những đoạn thơ tôi thích, những lời thơ ấn tượng:

“Có kẻ nuôi cá, tập cá từ nước lên bờ,

Đi như thú vật bốn chân

Ngày ngày dẫn đi dạo,

Người người ngợi khen.

Charles Darwin chứng minh tiến hóa

Một hôm cá lỡ vận rơi xuống sông

chết đuối,

Đúng hay sai thời gian chưa trả lời”

*trích từ: Một tỳ hai trăm lẻ chín triệu con đường đi tìm chìa khóa

 

“Peter, tôi chờ anh đã lâu. Chúc mừng về nơi an nghỉ vĩnh cửu.

Judas, ngươi làm gì ở đây? Xuống lại hỏa ngục đi.

Không- Tôi ở nước trời từ đó đến giờ.

Judas mừng rỡ chạy đến. Peter đăm chiêu lạnh nhạt.

Thiên thần Gabriel chận Peter ở điện thờ.

Peter, hãy ở đây chờ thầy

Xin cho con gặp thầy gấp

Cần gì, cứ hỏi ta.

Judas phạm tội bán thầy, sao lại ở thiên đàng?

Thiên đàng, không phải cho kẻ có tội hay vô tội. Những người ý thức chu toàn số mệnh sẽ lên trời, dẫu số mệnh làm điều xấu.

Con chưa hiểu.

Ở trần gian, nếu có người lập công phải có kẻ phạm lỗi; có người giàu phải có kẻ nghèo; có người tốt phải có kẻ xấu… tất cả và mỗi người đều có việc phải làm. Khi hoàn tất, có người ý thức có người không.

Con vẫn chưa lãnh hội?

Dù biết hay không, một người sẽ đi hết số phần. Con chim bay suốt đời, con chó sủa suốt kiếp, không tự biết làm gì.

Chúng chết về với đất. Nhờ ý thức con người về với trời.

Tội ở trần gian, không phải tội trên trời.

Hứa ở trần gian, không phải hứa trên trời.

Người sống, biết mình sống, là thuận trời

Người chết, biết chờ chết, là thuận trời.

Ý thức và làm tận cùng giới hạn, thuộc về trời

Judas thuộc về trời.

Peter thuộc về trời…”

*Trích từ: “Người mua Kẻ bán Chúa”

 

“Đất vô cương. Trời vô tận. Thiếu gì nơi phơi phới tài hoa.

Thời vô hình. Đẹp vô biên. Tài vô hạn. Chỉ một đời”

*Trích từ: “Văn Đoàn Độc Lập/ Lời bàn”

 

“Hôm về biển yêu em theo gió mặn

Khi lên đồi yêu theo nắng lá khô

Lúc xuống phố yêu bàn chân mau mỏi

Và mỗi đêm yêu quá tiếng cười

          Em có nụ cười khiến anh mê sảng

          Em có môi hôn dựng đứng mùa xuân

          Em có thiếu nữ mà anh say đắm

          Em có ngực trời và háng thiên nga…”

          *Trích từ “Yêu em chuyên nghiệp – Không phải nghiệp dư”

 

“…Mặt trời là tim ngày. Mặt trăng là tim đêm. Tim ngày lúc nào cũng có. Tim đêm khi có khi không, như tim đàn bà.

Khi yêu tim đàn ông sáng rực, tim đàn bà lúc mở lúc tắt. Đàn bà thuộc về đêm. Đàn ông thuộc về ngày.

Vì vậy ăn chơi về đêm, phải có đàn bà; ngủ ban đêm, phải có đàn bà. Không có đàn bà, đêm không trăng, chỉ một ngôi sao, xa xôi hiu quạnh…”

*Trích từ: “Sự liên hệ giữa đêm và ngày”

 

“…Anh, đừng buồn nữa. Không sao. Em vẫn yêu anh.

Vợ anh cũng nói như vậy, rồi bỏ đi”

*Trích từ: “Cái đuôi của vết sẹo chiến tranh”

 

“Nhìn chữ “Tôi” mỗi ngày.

Rốt ráo, thừa vần “ T ” và vần “ I “

          Tôi là “Ô”;

Tạm như chiếc dù; mãi mãi tiếng kêu kinh ngạc

Suy gẫm về “Ô” mỗi ngày

Rốt ráo, thừa dấu “ ^”

          Tôi là “ O”

Không bao giờ tròn, vĩnh viễn số không, méo

          Kinh nghiệm đổi vần “ O” mỗi ngày

          Rốt ráo, cần phải có “ T , ^ , I”,

                   Như ốc mượn hồn

*Trích từ: “Tôi”

 

*** của tôi, tức V. Chánh, xin ngồi vào bàn thơ phụ họa vài vế mổ xẻ chữ TÔI cùng Ngu Yên:

          Nhìn chữ “ Tôi ” mỗi ngày

          Chán chường, muốn bỏ “ T ”

Như một than ÔI khi mất đi tình, tiền, thân thế

          Vẫn dư vần “ I ”

Của ích kỷ, làm ít thích nhiều

          Còn lại Ô, ngạc nhiên!

Khi màu đen thời gian phi nhanh như ngựa

          Bỏ luôn cái mũ

Con nít thời thích chơi đá banh tròn

Người lớn e ngại vòng tròn lẩn quẩn

Chọn số không hầu thanh thản ra đi

 

Bấy nhiêu tâm cảm gởi đến bạn đọc yêu mến thơ Ngu Yên.

 

Vĩnh Chánh,

11 tháng 3, 2017

Bên bờ hồ Mission Viejo

 

 

PHÁT BIỂU CỦA HỘI ĐỒNG GIẢI VỀ GIẢI THƠ VĂN VIỆT LẦN THỨ HAI

Thơ Ngu Yên mang một ngôn ngữ riêng, sử dụng một tổng hợp đa dạng gồm khẩu ngữ dân dã, những luận vấn trí thức, ca dao, tích cổ, giai thoại, ngụ ngôn. Thơ vừa soi rọi vào lịch sử, triết lý, vừa gần gụi, la cà chuyện trò với bạn đọc về thế giới cận kề sát bên. Đọc thơ ông thích ở sự biến hóa và biến thái của ngôn ngữ làm cho thơ thành thông tuệ và bình dị, rắc rối và đơn giản. Những lời nói, từ ngữ bình thường vào thơ ông trở nên mới mẻ, phát nghĩa khác. Tập Độc quạnh của ông là một sự thử nghiệm đã có được độ nhuần nhuyễn của lời và ý, cái nói và cách nói. Ông đã khiến thơ vượt ra ngoài khuôn khổ khái niệm thơ thông thường, thơ như một cách trò chuyện luận lý, nhưng không ai chối bỏ đó là thơ.

Thơ ông vừa ca ngợi vừa phê phán những sự kiện, tình huống ta bắt gặp trong cuộc sống thường nhật: cái-đời-thường. Ý tưởng trong thơ mới mẻ, chứng tỏ cái đi, cái thấy, sử dụng một cặp mắt quan sát sắc sảo. Thơ không cao đạo, không phán quan. Lối sử dụng khẩu ngữ mời gọi mở rộng, nhưng ý tưởng, cách nói, khiến người đọc không thể dễ dãi lướt qua. Đúng ra thơ ông quấy rầy, đặt vấn đề, lối đặt vấn đề thông tuệ và trào lộng. Cách nói thơ của ông: ta có thể đọc âm thầm, ta có thể nói, hát, như Rap, một phong cách thơ tới gần với tai nghe, mang nhịp điệu, âm thanh, sức luyến láy, âm sắc của lối hát-thơ (reciting, chanting) qua câu chữ tươi mới. Một lối thơ mới, độc đáo, xúc tích, giàu có, đóng góp cho thơ Việt đương đại.

Thơ Ngu Yên trước nay vẫn mạnh ở tính thể nghiệm, với loạt bài trên Văn Việt (trích tập Độc quạnh) cho thấy tác giả đã thể hiện một bản lĩnh thơ: tự tin, quyết liệt, giàu có. Tập thơ pha trộn nhiều yếu tố, thể loại, và nhiều lĩnh vực khác nhau. Đề tài phong phú, thủ pháp đa dạng. Cấu trúc chặt chẽ. Hấp dẫn độc giả ở sự mới lạ, bình dị. Với Độc quạnh thơ Ngu Yên đã đạt đến độ chín của thể nghiệm

 

 

 

Tháng 2, 2024

Tháng 1, 2024

Tháng 12, 2023

Tháng 11, 2023

Tháng 10, 2023

Tháng 9, 2023

Tháng 8, 2023

Tháng 7, 2023

Tháng 6, 2023

Tháng 5, 2023

Tháng 4, 2023

Tháng 3, 2023

Tháng 2, 2023

Tháng 1, 2023

Bài viết từ 2021 trở về trước

Bài vở , hình ảnh, dữ liệu đăng trên trang nhà của Y Khoa Huế Hải Ngoại (YKHHN) hoàn toàn có tính thông tin hay giải trí. Nội dung của tất cả bài vở, hình ảnh, và dữ liệu này do tác giả cung cấp, do đó trách nhiệm, không nhất thiết phản ánh quan điểm hay chủ trương của trang nhà YKHHN.
Vì tác quyền của mọi bài vở, hình ảnh, dữ liệu… thuộc về tác giả, mọi trích dịch, trích đăng, sao chép… cần được sự đồng ý của tác giả. Tuy luôn nỗ lực để độc giả được an toàn khi ghé thăm trang nhà YKHHN, chúng tôi không thể bảo đảm là trang nhà này hoàn toàn tránh được các đe dọa nhiễm khuẫn hay các adwares hay malwares… Vì chúng tôi không thể chịu trách nhiệm cho những tổn hại nếu có, xin quý độc giả cẩn trọng làm mọi điều có thể, ví dụ scanning, trước khi muốn sao chép, hoặc/và tải các bài vở từ trang nhà YKHHN xuống máy của quý vị.