Mấy hôm trước mụ vợ mình đem về một chiếc nhẫn kim cương mà người bạn chung sở kẹt tiền muốn bán và hỏi mình coi xem kim cương này thiệt hay giả. Bà đui mà hỏi ông mù. Hột thị hay hột xoài mình còn đã từng ngậm và mút chứ hột xoàn có bao giờ thấy đâu mà biết thật hay giả. Tự nhiên mình cảm thấy thật giả, đúng sai trên đời này nhiều khi rất khó biết. Vàng thau lẫn lộn, giả mà như thật, thật mà tưởng giả. Thấy vậy mà không phải vậy.

Theo mình có một số cái mà đúng sai, thật giả không phải là quá quan trọng, và cũng không nhất thiết phải đính chính hay tranh cãi. Mình có anh bạn tên là Nhớ từ hồi niên thiếu. Anh vốn con nhà võ và nhậu triền miên bất tận. Giang hồ ai cũng biết anh Nhớ hay ôm một bình rượu như trong phim chưởng đứng tấn cả tiếng đồng hồ, đến khi hết tấn là bình rượu cũng vừa hết. Hồi ngồi nhậu với nhóm bạn và mình, lần nào anh cũng chỉ hát bài Không Tên Cuối Cùng và trước khi hát là anh cũng kể chuyện nhạc sĩ Vũ Thành An (VTA). Anh kể rằng ông nhạc sĩ này yêu một cô hoa khôi trường văn khoa. VTA ra chiến trận bị thương cụt hai chân. Ngày cưới cô hoa khôi người yêu cũ với ông chồng thiếu tá, người nhạc sĩ bị tình phụ ngồi xe lăn hát tặng bài Không Tên Cuối Cùng. Cô hoa khôi chịu không nỗi nhảy lầu tự vẫn và chết trong bộ áo cưới. Năm vừa rồi về Huế mình ngồi nhậu với anh Nhớ và một vài người bạn cũ, anh cũng kể chuyện đó y chang. Mình nghe nhiều thuộc làu đến nỗi có thể kể thay anh ở cả những đoạn lên xuống hay cảm xúc thay đổi như thế nào. Nhưng lần này anh Nhớ có thêm thông tin mới. Rằng sau khi cô dâu nhảy lầu chết, nhạc sĩ VTA cũng tự sát bằng súng rồi hai người được chôn ở một cái đồi trên Đà Lạt mà sau này người ta gọi là đồi thông hai mộ. Mình buộc phải im lặng dù mình vừa mới chụp hình chung với nhạc sĩ VTA trong chương trình “Những Bài Hát Không Tên” ở SG trước khi ra Huế. Mình mà đưa hình ra thì anh Nhớ cũng không tin người đứng cạnh mình là nhạc sĩ VTA mà đôi khi còn cho mình vài đá thì khổ. Hơn nữa, theo mình thì điều này cũng không làm hại ai kể cả người nhạc sĩ tài hoa VTA mà điển hình là ông vẫn sống sờ sờ đó và đêm nhạc của ông ở SG không còn một chỗ trống.

Một số trường hợp giả hay thật là do cách nhìn của mình. Thấy vậy mà không phải vậy. Cách đây gần 20 năm, lúc mình đang làm việc ở SG, chị Hoa làm cùng sở với mình là một bác sĩ người Bắc. Chị ấy có tổng cộng 4 bằng ĐH, mấy chục chứng chỉ từ nấu ăn đến tiếng Anh, vi tính. Mạ mình hay ví những người khôn ngoan sắc sảo là người có thể mổ mèo lấy trứng. Mình nghĩ chị Hoa còn hơn thế rất nhiều. Theo mình thì chị có thể đẻ ra cả trái đất này như gà mái đẻ ra cái trứng. Chị giỏi giang, xinh đẹp và giàu có nhưng gần 40 mà chưa lấy chồng chỉ vì đàn ông nào chị cũng cho là hoặc nghèo hoặc ngu hoặc cả hai. Chị Hoa thông minh mà không hiểu bài toán đơn giản là ba tập hợp đó cộng lại chiếm đến 99.9% đàn ông rồi.

Thằng bạn mình tên là Lộc từ Huế vào SG ở chơi với mình ba tháng. Nó bạn mình nên cũng thuộc tập hợp đàn ông thứ ba như mình. Mình chỉ nói rứa để nó có đọc bài này mình còn cãi quanh được, không thì nó chửi mình chết. Bác nào không hiểu mình nói gì thì chắc cũng cùng hội cùng thuyền. Ngày ngày mình đi làm, tối và cuối tuần là đi nhậu. Sở mình đi nhậu là mình luôn đem bạn mình đi cùng. Mỗi lần nhậu có chị Hoa, thằng Lộc chỉ uống bia và hút thuốc, không nói không rằng, ai hỏi gì cũng cứ cười cười. Hôm khánh thành căn nhà mới rất lớn ở quận 3, chị Hoa mời cả sở, tất nhiên là thằng Lộc đi với mình. Lúc tham quan nhà, chị Hoa hỏi Lộc làm gì mình bảo chị nó làm bên xây dựng. Nó làm thợ nề là xây dựng chứ gì nữa. Chị Hoa cứ hỏi thằng Lộc nhà chị coi được không, thiết kế thế nào, nó không trả lời mà chỉ cười cười. Chị nghĩ chừng như nó chê mà không tiện nói ra sợ chị buồn. Chị Hoa đâu có biết rằng nó với mình ngủ chung một phòng trọ ọp ẹp, đã bao giờ vào nhà to như thế mà biết đẹp xấu để khen chê. Các đồng nghiệp mình cứ cặp đôi chị Hoa với thằng bạn mình. Chị đỏ mặt bẽn lẽn coi chừng trong bụng khoái lắm. Thằng bạn mình cười cười rồi ra Huế lấy vợ người cùng quê đẻ năm đứa con gái bỏ lại chị Hoa tương tư một bóng hình trong mộng. Thỉnh thoảng chị Hoa liên lạc mình hỏi anh Lộc của chị hồi này ra sao. Mình bảo chị khi nào ra Huế thì nó sẽ chở chị đi chơi vì bây giờ nó chạy xe ôm tối ngày nuôi vợ và năm con. Chị không tin mà nghĩ rằng bạn mình chê chị. Chị Lan bạn chung thì bảo mình rằng chị Hoa chỉ tương tư bóng hình anh chàng Lộc với nụ cười bí hiểm mà thôi. Mình chợt nghĩ tại sao Mona Lisa cười bí hiểm như thế. Rất nhiều giả thiết được đưa ra bởi các chuyên gia, đa phần nói đến những điều cao xa. Biết đâu nàng buồn… gì đó vì ngồi làm mẫu quá lâu, hay cũng có thể do ông Van xì. Nhưng cứ bí hiểm không ai biết gì là quí à.

Có một anh chàng trung niên, mọi thứ trên Facebook của anh ta đều là 10/10. Đẹp trai cỡ Brad Pitt, ga lăng như Choi Song Dong, mạnh mẽ hơn Pak Xong Hiep, sang trọng không kém King Chai Lang. Account của anh ta chỉ toàn thơ ca nhạc họa, rồi các chuyến du lịch, làm từ thiện, các khóa tu thiền trên núi. Trên đời sao lại có người hoàn hảo như vậy chứ! Cô nào cũng ước ao được làm nô lệ cho chàng. Rồi ước mơ cũng thành sự thật đối với một vài cô… xui xẻo. Chỉ được một vài tháng là các cô chạy không kịp bận quần. Hóa ra đời thật hoàn toàn tương phản, các cô đã phải làm nô lệ cho chàng theo đúng nghĩa đen của từ này. Có cô sau khi ra đi còn đăng đàn “phây” để tố cáo anh chàng là vũ phu, keo kiệt nhưng chẳng ai tin. Các cô chỉ có cách để tin là kiểm chứng thực tế, thử rồi biết. Thử đây có nghĩa là mần thiệt đó.

Thằng con mình còn nhỏ mà coi bộ rành văn hóa facebook lắm. Hôm mẹ nó đưa video anh em nó lên “phây” nhận được mấy chục like, mẹ nó mừng lắm thì nó nói: “Người ta chỉ bấm nút thôi, bấm nút like không đồng nghĩa với like.” Mà chính mẹ nó nhiều khi một phút bấm được mấy chục like cho bạn bè trên “phây”. Thằng em họ mình có nhiều bạn bè trên “phây”, nó sống với “phây” nhiều hơn với người yêu. Mỗi ngày nó mất vài ba tiếng để cập nhật thông tin, đăng hình để nhận được like. Một hôm thằng em họ mình đăng lên phây một tin là mời nhậu nhân dịp được thăng chức lên trưởng phòng. Ngay lập tức, tin đó nhận được mấy trăm like kèm theo những lời chúc tụng có cánh và hẹn nhau nhậu tới bến. Vài ba tháng sau, nó bị mất việc và không có tiền trả thuê nhà. Nhớ đến những lời hứa hẹn trong buổi tiệc đó, nó đăng tin kẹt tiền cần mượn tạm vài triệu. Sau ba ngày nó nhận được hai hồi âm. Một người nói bận đi công tác xa mấy tháng nữa mới về, một người nói: “Tiếc quá chú không nói sớm, anh mới cho thằng bạn mượn mấy chục triệu hôm qua.” Từ đó nó đóng “phây” là đóng cửa luôn để tu tại gia. Mình thấy nó còn may vì học phí cho bài học này còn quá rẻ.

Thời gian vừa qua mình bị tẩu hỏa nhập ma với những thông tin về chính trị ở xứ cờ hoa này. Mình được dịp bổ sung vào vốn từ vựng ít ỏi của mình một số từ như fake, phony, manipulative, fabrication, blue lies, spin, alternative facts, doublespeak,… Bên này chỉ bên kia là đồ giả, bên kia bảo bên này là đồ dỏm. Mình là đứa có chút am hiểu và theo dõi khá sát sao các diễn tiến chính trị còn không biết đường mà lần. Mình liên tưởng chính trị Mỹ hiện tại như một đoạn trong phim Tây Du Ký lúc Đường Tam Tạng bị biến thành con cọp và không còn phân biệt đâu là cọp thật, đâu là cọp giả. Có lẽ chưa bao giờ chính trường Mỹ xuống cấp như thế này. Các nhà chính trị thời trước còn chăm lo cho dân và bảo vệ các giá trị xã hội, còn hôm nay chỉ muốn giữ cái hamburger hay hotdog của mình. Cũng may nước Mỹ này còn có cái xương sống là hiến pháp nên cũng chưa đến nỗi nào, không thì cũng không hơn gì các xã hội khác. Người dân ít nhiều vẫn còn có tiếng nói và quyền lực để thay đổi xã hội.

Thật ra thì không phải chỉ chính trị gia mới nói láo nói phét. Hầu hết chúng ta đều nói dối và nói dối thường xuyên. “Scheming and dishonesty are part of what makes us human.” Khác nhau là mức độ và mục đích của nói dối. Mình hay nói dối những điều nho nhỏ về bản thân mà không ai biết vì cái tôi của mình. Mục đích của loại nói dối này là để bảo vệ lòng tự trọng của mình. Một số người nói dối ở mức độ cao, bứng cây sống trồng cây chết, bảo vệ cái sai sờ sờ, tôn vinh cái sai trái là chân lý. Mục đích của nói dối này là để thực hiện những điều xấu xa, có lợi cho mình mà có hại cho người khác. Đây là đỉnh cao của nói dối. Để dễ hình dung trình độ nói dối, nếu mình là “con nói dối”, thì chính trị gia Mỹ là “ông nội nói dối”, còn lãnh đạo Việt Nam phải là “ông tổ nói dối”. Trình đó nói dối của một người được nâng cao khi sống trong một xã hội nhiều dối trá vì lúc này nói dối là để bảo vệ lợi ích của mình, có khi là cả mạng sống.

Người ta bảo chính trị gia khi phát biểu thì có hai dạng: hoặc là nói láo, hoặc cố tình diễn giải sai lệch. Hồi còn ở VN mình đã rất thất vọng rồi và lúc mới qua Mỹ mình nghĩ rằng Mỹ này trong sáng hơn bên mình.  Bản chất của chính trị là nói láo, đó là tố chất quan trọng để làm chính trị. Tìm được một chính trị gia không nói láo chẳng khác nào tìm đĩ còn trinh vậy. Nói láo bây giờ được nâng thành nghệ thuật. Chỉ có điều khác giữa VN và Mỹ là ở xứ tư bản giãy chết này truyền thông và người dân có quyền nói một chính trị gia, kẻ cả tổng thống đang nói láo.

Lúc đọc sách các đời tổng thống Mỹ, mình rất ngưỡng mộ họ và muốn làm như họ nhưng mà mình thì không đủ tiêu chuẩn theo hiến pháp để làm tổng thống Mỹ. Mình bàn với hai thằng con mình lên dự án để 40 năm sau có một cặp anh em đầu tiên nằm chung một vé như bác Trâm và bác Ben. Mình vui vì thấy hai thằng con mình hứng thú. Cha không làm được thì đã có con làm thay. Nhưng rồi mình bể mộng khi hỏi giấc mơ của chúng là gì. Thằng lớn thì nói rằng nó thích ăn rau và nước rau luộc mà Nhà Trắng nhiều đất và nhân viên làm vườn. Thằng nhỏ thì bảo nó có nhiều đồ chơi mà còn thiếu “nuclear toys”. “Giấc mơ con” của hai thằng con mình lúc này không đè nát “cuộc đời con” mà biết đâu sẽ chấp cánh cho chúng bay vào Nhà Trắng một ngày không xa.

Lũ chúng ta ngủ trong giường chiếu hẹp
Giấc mơ con đè nát cuộc đời con!
Hạnh phúc đựng trong một tà áo đẹp!
Một mái nhà yêu rủ bóng xuống tâm hồn.

Có một thời người ta chỉ tin vào những gì dối trá. Chỉ có dối trá mới cao vời vợi, còn thực tại thì tầm thường. Những nhà marketing chính trị đại tài đã từng gieo vào đầu người dân rằng phải đoạn tuyệt giấc mơ con cho cuộc sống bình thường, và phải có giấc mơ lớn để thành vĩ đại. Những lúc vợ mình shopping mình đọc bài này hy vọng tẩy não được mụ nhưng chỉ có tác dụng ngược, mụ tức lên quất một lần mấy bộ đồ đẹp. Mụ nói càng nhiều tà áo đẹp là càng hạnh phúc. Mọi ước mơ đều bình đẳng, không có cái tầm tường hay cao vời vợi, không thể phân biệt giấc mơ nào là cha hay là con, là lớn hay là nhỏ, là sang hay là hèn.

Mình và chúng bạn đã được tẩy não và nhồi nhét như vậy. Hồi bọn mình học cấp ba, trong lúc thằng Khánh bạn mình rất thực tế ngày đêm chỉ mơ lấp mấy cái lỗ “châu thân” be bé thì mình mơ đi bộ đội để được lấp lỗ châu mai như anh Phan Đình Giót. Nhiều lần mình nằm mơ chết như thế, đạn găm đầy lồng ngực vốn trơ xương vì đói của mình. Mình thấy chết rứa quá sướng không đau chút nữa vì cứ nghĩ đến tên tuổi mình sẽ vào sử sách, trở thành nguồn cảm hứng của bao nhiêu thi sĩ, văn sĩ và nhất là bọn con gái lớp mình. Một lần mình tâm sự điều đó với thằng Khánh, nó nói nó chỉ thích chết ở trên giường chứ không mong da ngựa chiến trường bọc thây như mình. Nó còn nói thêm nó lấp bao nhiêu lỗ nho nhỏ rất sướng, ham lấp lỗ lớn làm chi, chưa lấp được đã toi mạng rồi. Khi lớn lên, một thằng bạn mình là con cộng sản gộc làm mình bể mộng khi nói với mình rằng trước khi chết anh Giót không hô những lời như trong sách sử mà hô: “ĐM thằng nào xô tao!”

Những cái tên giả, nhân vật giả tưởng xuất hiện để thực hiện cho chiến dịch tuyên truyền tẩy não. Ngày nay các nhà sử học VN đã khẳng định Lê Văn Tám là bịa đặt 100%, Võ Thị Sáu là một người đàn bà mất trí. Tố Hữu làm thơ “Bầm ơi” khi đang ăn cháo gà ở Hà nội.  

Bầm ơi gió rét kệ bầm

Vôn ga con cỡi, gà hầm con xơi.

Tuy nhiên, xã hội vẫn chưa phải là quá thối nát vào thời đó. Vì chỉ một nhóm nhỏ giả dối mà thôi, còn đa phần dân ta còn rất ngây thơ tin vào những lời ong bướm đó. Dối trá là một bệnh dịch, mấy mươi năm qua cũng đủ lây lan ra toàn xã hội. Dối trá, lừa đảo di căn vào những nơi trong sáng và thánh thiện nhất như trường học, nhà chùa. Không nơi nào là miễn nhiễm nữa. Người người dối trá, ngành ngành dối trá. Kế hoạch trên mây, thực thi bầy nhầy, báo cáo thật hay, sống chết mặc bay, tiền thầy bỏ túi. Mình đọc báo Việt Nam thấy mấy anh con của các ông lớn được cơ cấu vào các vị trí lãnh đạo cao cấp. Báo chí lề phải tung hô rằng hổ phụ sinh hổ tử. Các trang mạng lề dân thì chửi là phường ăn cướp chứ hổ báo gì, cẩu thì có. Mình không biết rõ nên không dám phán bậy. Các vị mình biết và nể trọng như LCD thi báo chí chính thống “cắt mạng” chửi rủa đủ điều, nào là tham quyền lực, thích gái đẹp,… Thật giả, trắng đen lúc này lộn tùng phèo. Tương lai người Việt về đâu?

Thường cái gì quí và quan trọng thì hay bị giả. Những thứ giả như tiền hay vàng thì chỉ lừa được một số người và ít ảnh hưởng đến xã hội. Những thứ hàng hoá tiêu dùng giả, dỏm, không đủ chất lượng hiện tại ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của nhiều người dân Việt. Bằng cấp giả, thành tích gian thì có thể ảnh hưởng cả thế hệ mai sau.

Không phải giả hay dối lúc nào cũng xấu. Những lời nói dối (white lies) mà các bác hay nói hàng ngày với các bà vợ chỉ có lợi mà thôi, tiếp tục nói dối nữa đi các bác nghe. Các sản phẩm giả thay thế các bộ phận con người còn mang lại lợi ích về sức khỏe hay thẩm mỹ như khớp giả, van tim giả, vú giả. Nhiều cái giả còn tốt hơn thật. Nếu thiếu đồ thật hay đồ thật không hoạt động tốt thì dùng đồ giả còn sướng hơn nhiều. Người giả như người máy làm việc thay cho người thật, búp bê thay thế cho đàn bà đều có ích cho con người. Nhưng người giả như giả danh ai đó còn sống hoặc chết để thực hiện âm mưu đen tối thì rõ ràng là xấu. Cái này anh bạn vàng của mình rất giỏi nên mình cũng bắt chước và cho là vận dụng sáng tạo kế ve sầu thoát xác của binh pháp Tôn Tử.

Nguy hiểm nhất là đạo đức giả, là dối trá. Có người nói: ở Việt nam mọi thứ đều giả, chỉ có dối trá là thật. Đau đớn thay, nhiều cái gian dối nhưng lâu ngày trở thành chân lý ở VN mà người ta gọi là lộng giả thành chân. Những ai không giả dối được thì phải giả đui, giả điếc, giả ngu, hay giả điên để tồn tại. Điều này làm suy đồi nhiều thế hệ và có thể dẫn đến diệt vong của cả một dân tộc.

Nguyễn Thanh YKH-29